Źródła do badań nad historią introligatorstwa polskiego XIX-XX wieku
DOI:
https://doi.org/10.33077/uw.25448730.zbkh.2018.18Słowa kluczowe:
introligatorstwo, oprawoznawstwo, historia introligatorstwa XIX-XX w., źródła historyczneAbstrakt
Access to these sources is hindered due to lacking bibliographies and documentary reviews. The author applies traditional typoogy of bibliological sources to present potential storage location of specific types of documents, and their potential usefulness in different types of research problems. Search methods and recommended direction of further studies are also discussed. Particular attention is paid to the possibilities offered by digitalisation of library and archival resources.
Bibliografia
Źródła archiwalne:
Archiwum Biblioteki Narodowej, sygn. 1.552, 2.107, Akta introligatorni i pracowni konserwacji.
Archiwum Biblioteki Publicznej m. st. Warszawy:
sygn. A341/3, Akta Biblioteki Publicznej m. st. Warszawy,
sygn. A1, A8-11, A74-79, A91, Akta Wydziału Czytelń Bezpłatnych Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności.
Archiwum Główne Akt Dawnych:
sygn. 1/191/7827, 7833, 7839, 7841, Akta tyczące się imigracji sygn. 1/99, Protokół rewizyi miasta wolnego Warszawy 1792,
sygn. 1/245/55, Przedstawienie sprawy […] introligatora Aleksandra Millera, czeladnika introligatorni Ignacego Leżyńskiego,
sygn. 1/194/1420-1422, Roboty introligatorskie.
Archiwum Narodowe w Krakowie:
sygn. 29/141, Cech introligatorów i puzderników w Krakowie,
Archiwum Państwowe w Bydgoszczy, sygn. 6/651 nr 9, 40, 41, Izba Rzemieślnicza w Bydgoszczy.
Archiwum Państwowe w Gdańsku, sygn. 10/300C, Cechy gdańskie.
Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 45/121, Cech introligatorów w Nysie.
Archiwum Państwowe w Poznaniu, sygn. 53/636/14, Cech introligatorów i konwisarzy w Poznaniu.
Archiwum Państwowe w Radomiu, sygn. 50/1335/17, Książka profesji introligatorskiej w Radomiu.
Archiwum Państwowe w Toruniu, sygn. 69/IV/V/1, Cech introligatorów.
Archiwum Państwowe w Toruniu, Akta miasta Torunia:
sygn. 69/1c, sekcja 6, Rzemiosło, handel, przemysł, sygn. 69/1c/18420, Wykaz przybyłych czeladników rzemieślniczych,
sygn. 69/XVI/122, Rechnungen von der Raths-Buchdruckerei aus der Jahren 1782-1792.
Archiwum Państwowe w Szczecinie, sygn. 65/277, Cech introligatorów w Szczecinie.
Archiwum Państwowe w Warszawie:
sygn.72/1155/549, Akta dotyczące Towarzystwa Przemysłu Graficznego w Królestwie Polskim,
sygn. 72/1151/977, Akta kontroli fabryki Leśniewskiego sygn. 72/1151/929, fabryki braci Charin,
sygn. 72/1155/454, Profesional’noje obščestwo tipografščikov’, litografov’, perepletčikov, i srodstviennych’ im’ professij Carstva Pol’skavo,
sygn. 72/1049/13, Księga rachunkowa cechu introligatorskiego z lat 1811-1830,
sygn. 72/714, vol. 15, nr aktu 1469, Spis inwentarza pozostałego po Józefie Pukszcie.
Archiwum Państwowe w Zielonej Górze, sygn. 89/946, Akta cechu introligatorów i kuśnierzy w Zielonej Górze.
Biblioteka Jagiellońska, sygn. J.F.5337-5394, Album introligatorów polskich.
Biblioteka Kórnicka, Dział Rękopisów, sygn. AB215-AB219, Rachunki introligatorskie.
Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego, Dział Rękopisów, sygn. 114-117/I, 167/IV, 309/IV, 15-16/V, Książki zleceń introligatorskich.
Litewskie Państwowe Archiwum Historyczne, F 975, Wileński cech introligatorów.
Lwowska Narodowa Naukowa Biblioteka Ukrainy im. W. Stefanyka Oddział Rękopisów, Archiwum Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Fond 54, opis IV sygn. 338, opis V sygn. 37, 56, Akta introligatorni Ossolineum.
Muzeum Papiernictwa w Dusznikach, sygn. MD 978 AH, rkp. 1922, Stefan Szczerbiński, Podręcznik do introligatorstwa. Muzeum Śląskie w Katowicach, sygn. T/46, Cech introligatorów lwowskich. Zbiory Leonarda Rosadzińskiego, Poznańska książka wpisów wędrujących czeladników introligatorskich.
Źródła drukowane:
Przepisy prawne:
Die allgemeine Gewerbe-Ordnung, „Allgemeine Gesetzsammlung” 1845, t. 5, nr 2541. Allgemeine Gewerbe-Ordnung für die Preußischen Staaten, nebst dem dazu gehörigen Entschädigungs-Gesetz: erlassen zu Berlin am 17. Januar 1845, Aachen 1845.
Gewerbeordnung für das Deutsche Reich, „Deutsches Reichsgesetzblatt” 1883, nr 15, s. 177-240.
Gewerbeordnung für den Norddeutschen Bund, „Bundesgesetzblatt des Norddeutschen Bundes” 1869, nr 26, s. 245-282.
Handwerks-Ordnung für West-Preußen = Ordynacya Rzemieślnicza lub Ułożenie porządkow rzemieślniczych dla Pruss Zachodnich. De Dato Berlin den 24. Januar 1774, Marienwerder 1774.
Kaiserliches Patent vom 20. December 1859, womit eine Gewerbe-Ordnung für den ganzen Umfang des Reiches, mit Ausnahme des venetianischen Verwaltungsgebietes und der Militärgränze, erlassen, und vom 1. Mai 1860 angefangen in Wirksamkeit gesetzt wird, „Reichs Gesetz-Blatt für das Kaisertum Oesterreich” 1859, nr 227, s. 619-644.
Postanowienie Xięcia Namiestnika Królewskiego de dato 31. Grudnia 1816 Roku względem urządzenia zgromadzeń rzemieślniczych, [b.m.] 1816; „Dziennik Praw” 1818, t. 4, s. 111-151; Zbiór przepisów administracyjnych Królestwa Polskiego, Warszawa 1866, t. 1, cz. 2, tytuł 2, s. 3-11; „Gazeta Warszawska” 1817, nr 3, dod. s. 51-52, nr 4, s. 67-76, nr 5, s. 91-93; „Gazeta Przemysłowo-Rzemieślnicza” 1905, nr 9-16.
Powszechny regulamin procederowy z dnia 17 Stycznia 1845. Ustawa tycząca się zaprowadzenia rad procederowych i różnych odmian powszechnego regulaminu procederowego, tudzież zaprowadzenia sądów procederowych z dnia 9. lutego 1849. Instrukcya dla ustanowionych podług §§ 37. 38. urządzenia z dnia 9. Lutego 1849, examinacyjnych komisyjów, Brodnica 1853.
Prawo o urządzeniu kunsztów, rzemiosł i professyi. Ustawa z 30 grudnia 1820, „Dziennik Rozporządzeń Rządowych Wolnego, Niepodległego i Ściśle Neutralnego Miasta Krakowa i jego Okręgu” 1821, nr 78.
Prawo urządzenia cechu żydowskiego z 16 września 1833, „Dziennik Praw Wolnego Miasta Krakowa” 1833, nr 6341.
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 7 czerwca 1927 r. o prawie przemysłowym, „Dziennik Ustaw” 1927, nr 53, s. 697-720.
Seltsam F., Posselt E., Die österreichische Gewerbe-Ordnung, ed. 2, Wien 1885.
Urządzenia cechowe. Rozporządzenie Senatu Rządzącego z 26 maja 1843, „Dziennik Praw Wolnego Miasta Krakowa” 1843, nr 2650.
Wydania źródeł:
Najstarszy dokument introligatorczyków poznańskich, „Polska Gazeta Introligatorska” 1928, nr 6, s. 86-88.
Oprawko H., Szczepaniec J., Materiały do działalności wydawniczej naczelnych władz powstańczych 1794 roku w Warszawie, „Ze Skarbca Kultury” 1964, t. 12, z. 16, s. 214-295.
Prawa, przywileje i statuta miasta Krakowa (1507-1795). T. 2: (1587-1696), z. 3, zebrał i wyd. F. Piekosiński, Kraków 1909, s. 1298-1324, 1331-1332.
Przepisy w przedmiocie zadawania sztuk czeladniczych i mistrzowskich wydane w Warszawie dnia 21 kwietnia 1819 r. przez Radcę Stanu Prezydenta Municypalności i Policyi Miasta Stołecznego Warszawy, [w:] Z dziejów rzemiosła warszawskiego, pod red. B. Grochulskiej, W. Prussa, Warszawa 1983, s. 316-318.
Statut cechu introligatorów poznańskich z roku 1574, „Polska Gazeta Introligatorska” 1929, nr 1, s. 2-3.
Statuty toruńskiego rzemiosła artystycznego i budowlanego z XVI-XVIII w., wyd. B. Dybaś, J. Tandecki przy współpr. M. Farbiszewskiego, Warszawa-Toruń 1990, s. 63-74.
Katalogi:
Katalog rękopisów Biblioteki Publicznej m. st. Warszawy. T. 1: Sygnatury 1-200, oprac. J. Rudnicka, J. Górka, Warszawa 1974.
Katalog wystawy książki lwowskiej od XVI do XIX wieku, Lwów 1928.
Katalog wystawy pięknej książki polskiej, Warszawa 1936.
Katalog Wystawy Introligatorskiej, Warszawa 1897.
Krause K., Gesammt-Catalog von Maschinen für die gesammte Papierindustrie, Leipzig 1899.
Kurtiak i Ley – edycje bibliofilskie 1989-2012, Koszalin 2012.
Mszały rzymskie w krajowych oprawach (wileńskich), Księgarnia Świętego Wojciecha, [Poznań 1934].
Mszały rzymskie w polskiej szacie i oprawach własnych, Księgarnia Świętego Wojciecha, [Poznań 1934].
Oprawy polskie, red. A. Żółtowski, Warszawa 1987.
Pamiątki starej Warszawy zebrane na wystawie urządzonej staraniem T.O.N.Z.P. w maju i czerwcu 1911 roku, Warszawa 1911.
Pięć wieków drukarstwa warszawskiego, oprac. M. Rulikowski, Warszawa 1922.
Wystawa introligatorska w Miejskim Muzeum Przemysłowym w Krakowie, Kraków 1910.
Wystawa oprawy książki urządzona staraniem Towarzystwa Miłośników Książki w Krakowie w sali Racławickiej Muzeum Narodowego czerwiec-lipiec MCMXXV, [tekst M. Jarosławiecka, S.S. Komornicki], Kraków 1925.
Dokumenty życia społecznego i periodyki:
Cennik i regulamin pracy introligatorów warszawskich. Projekt, Warszawa [ok. 1930].
Cennik minimalny introligatorów we Lwowie, [Lwów] 1914, toż 1921.
Cennik robót introligatorskich opracowany w dniach 27 i 28 IX 1947 r. na Ogólnopolskim Zjeździe Introligatorów w Łodzi, [b.m. b.r.].
Ćwierćwiecze Sekcji Introligatorów Związku Zaw. Pracowników Przemysłu Poligraficznego w Polsce. Okręg-Poznań 1919-1944, [oprac. S. Haremza], Poznań 1946.
Dwadzieścia pięć lat Związku Zawodowego Pracowników Przemysłu Poligraficznego w Polsce, Oddziału Toruńskiego 1920-1945, Toruń 1947.
„Księga Adresowa Przemysłu, Handlu i Finansów” 1922, 1926.
„Przemysł Fabryczny w Królestwie Polskiem” R. 4: 1908, R. 5: 1909, R. 6: 1910.
„Przemysł i Handel Królestwa Polskiego” R. 9: 1913.
„Sprawozdanie Izby Rzemieślniczej w Warszawie za … Rok” (za lata 1933-1938).
„Sprawozdanie Izby Rzemieślniczej w Krakowie za Rok” (za lata 1930-1938).
„Sprawozdanie Polskiego Związku Zawodowego Drukarzy, Odlewaczy Czcionek i Pokrewnych Zawodów za … Rok” (za lata 1907, 1936-1938).
„Sprawozdanie Związku Zawodowego Pracowników Przemysłu Poligraficznego w Polsce, Okręg Warszawa za Rok…” (za lata 1939-1945, 1947, 1948).
„Sprawozdanie Związku Zawodowego Pracowników Przemysłu Poligraficznego w Polsce, Okręg Kraków za Rok 1946”.
„Sprawozdanie Związku Zawodowego Pracowników Przemysłu Poligraficznego w Polsce, Okręg Łódź” (za lata 1946-1947).
„Sprawozdanie z Działalności Miejskiego Muzeum Przemysłowego za Rok Szkolny… [1926-1927]” 1927.
„Sprawozdanie za Rok [1937. Izba Rzemieślnicza we Lwowie]” 1938.
Układ zbiorowy pracy dla przemysłu poligraficznego w Polsce, Warszawa 1947.
Umowa zbiorowa w przemyśle i rzemiośle introligatorskim w Warszawie z 13 listopada 1935 roku, [Warszawa 1935].
Zryczałtowana tabela płac dla pracowników samodzielnych introligatorni rzemieślniczych, [b.m] 1948.
Publikacje wspomnieniowe, literackie:
Beylin K., Jeden rok Warszawy 1875, Warszawa 1959.
Dippel S., O księgarzach, którzy przeminęli, Wrocław 1976.
Fiszer L., Wspomnienia starego księgarza, Warszawa 1959.
Grzelak W., Wśród autorów i książek, Warszawa 1975.
Hałaciński K., O krakowskich introligatorach ubiegłego wieku, Kraków 1926.
Haremza S., Wspomnienia starego introligatora, [w:] Poznańskie wspominki: starzy poznaniacy opowiadają, Poznań 1960, s. 126-146.
Informator 30 letniej działalności Sekcji Introligatorów w Bydgoszczy, [Bydgoszcz 1969].
Kaczyński T., Z żółtym kuferkiem, Warszawa 1987.
Konopnicka M., Mendel Gdański, „Przegląd Literacki”, dodatek do „Kraju” 1890, nr 16-19.
Kowalewicz C., Pomoc introligatorska, „Wiadomości Graficzne” 1966, nr 3, s. 13.
Księga pamiątkowa Stowarzyszeń Drukarzy Krakowskich wydana w roku jubileuszowym 80-lecia Stowarzyszeń Drukarzy i Pokrewnych Zawodów oraz 60-lecia Stow. Emerytalnego «Siła», Kraków 1930.
Kwiatkowski S., Moje półwiecze przygody z introligatorstwem, [Poznań ok. 2001].
Lorentowicz I., Oczarowania, Warszawa 1975.
Mortkowicz-Olczakowa H., Pod znakiem kłoska, Warszawa 1962.
Opałek M, Ze wspomnień bibliofila, Wrocław 1960.
Orzeszkowa E., Pamiętnik Wacławy. Ze wspomnień młodej panny. T. 2, Warszawa 1959.
Rabska Z., Moje życie z książką. Wspomnienia. T. 1, Wrocław 1959.
Semkowicz A., O tradycji zawodowej, „Polska Gazeta Introligatorska” 1929, nr 5, s. 53-56.
75 lat Okręgu Warszawskiego Związku Zawodowego Pracowników Poligrafii 18921967, [Warszawa 1968].
Warchałowski J., Książka, Kraków 1909.
Waydel-Dmochowska J., Jeszcze o dawnej Warszawie, Warszawa 1960.
Zagórski W. (Chochlik), O własnych skrzydłach. Powieść, Warszawa 1891.
Podręczniki zawodowe:
Bałandin M.W., Introligatorstwo przemysłowe, tłumaczył W. Tacikowski, Warszawa 1965.
Czyżycki W., Zajęcia rękodzielnicze z papieru, kartonu, tektury. Wskazówki techniczne z licznemi rysunkami w tekście i tablicami, Poznań 1934.
Dubrawski F., Introligatorstwo w szkole. Podręcznik metodyczno-praktyczny dla nauczycieli robót ręcznych z 50 rycinami, Lwów-Warszawa 1925.
Magdzik S., Introligatorstwo przemysłowe, Warszawa 1988.
Pietruczuk I., Godlewski H., Jędrych W., Technika i technologia introligatorstwa przemysłowego, Warszawa 1985.
Radomczyk M. (Mosiołek), Domowa nauka oprawiania książek. Z rysunkami, Warszawa 1899, 1908, 1922.
Rajewska W., Introligatorstwo w domu i w szkole z 24 rysunkami w tekście, Cieszyn 1924.
Semkowicz A., Introligatorstwo z krótkim zarysem historii zdobnictwa opraw i 89 rycinami w tekście, Kraków 1948.
Sowiński M., Nauczanie robót ręcznych. Cz. 1: Oprawy brulionu, notesu, bloku, szkicownika, pamiętnika, książki w skórę, atłas, szare płótno i tak dalej, złocenie, barwienie papierów i wiele innych. Cz. 2: Roboty z papieru, kartonu, tektury i pomoce naukowe, Kraków 1930-1925.
Zjawiński Z., Introligatorstwo, Warszawa 1966.
Opracowania:
Bartnicki J., 180 lat Zakładów Graficznych w Bydgoszczy na tle dziejów miasta Bydgoszczy 1806-1986, Warszawa 1986.
Bednarska-Ruszajowa K., Biblioteki i książki w pamiętnikach polskich XVIII-XX wieku. Rekonesans źródłowy, Kraków 2003.
Bibliografia Warszawy. [T. 7]: Wydawnictwa ciągłe 1795-1863, [red. nauk. J. Durko], Wrocław 1992.
Bieńkowska B., Wokół raportu o stratach bibliotek polskich w czasie II wojny światowej, [w:] Symposia bibliologica. Dokumentacja księgozbiorów historycznych; współpraca krajowa i międzynarodowa. Skutki II wojny światowej dla bibliotek polskich, pod red. A. Mężyńskiego, Warszawa 1995, s. 85-92.
Budrewicz O., Baedeker warszawski. [T.] 2: Raczej o ludziach, Warszawa 1961.
Budrewicz O., Sagi warszawskie. Trzecia seria sensacyjnych i powszednich, romantycznych i prozaicznych dziejów rodzin warszawskich, Warszawa 1983.
Czy wiesz kto to jest? T. 1-2, pod red. S. Łozy, Warszawa 1938-1939.
Dobrzycki J., Zarys dziejów introligatorstwa w Krakowie 1568-1968, Kraków 1968.
Drexlerowa A.M., Wystawy wytwórczości Królestwa Polskiego, Warszawa 1999.
Drexlerowa A.M., Olszewski A.K., Polska i Polacy na powszechnych wystawach światowych 1851-2000, Warszawa 2005.
Garczewska-Semka K., Ozdobne montaże rysunków z kolekcji wilanowskiej: historia i materiały w świetle źródeł archiwalnych i konserwacja rysunku Norblina «Zaprzysiężenie Konstytucji 3 Maja 1791», „Notes Konserwatorski” 2015, nr 17, s. 209-227.
Goumissi E., Ochrona książek i rękopisów w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich we Lwowie w latach 1900-1939, [w:] Ochrona zbiorów bibliotecznych. Praca zbiorowa, pod red. R. Nowickiego, J. Gomoliszek, K. Wodniak, Bydgoszcz 2016, s. 35-54.
Hohensee L., Sztuki egzaminacyjne naszych pradziadów, „Rzemiosło” 1948, nr 11, s. 1518.
Iwańska-Cieślik B., Biblioteka kapituły katedralnej we Włocławku, Bydgoszcz 2013.
Iwańska-Cieślik B., Kapituła zleca oprawę ksiąg – analiza rachunków i innych dokumentów kapituły katedralnej we Włocławku w poszukiwaniu opłat za usługi introligatorskie w latach 1492-1863, [w:] Introligatorzy i ich klienci = Bookbinders and their customers, pod red. A. Wagnera, Toruń 2017, s. 213-228.
Jabłońska E., Biblioteka Kórnicka skarbnicą zbiorów Działyńskich i Zamoyskich, Toruń 2005.
Kocójowa M., Krakowski świat książki doby autonomii galicyjskiej (kształtowanie nowego modelu w latach 1867-1882), Kraków 1990.
Kruczkowska B., Łukasz Kruczkowski jako introligator, działacz zawodowy i społeczny, praca mag., prom. J. Jarowiecki, Kraków, WSP 1980, (Archiwum Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, sygn. 87/80 Bibliot.).
Lech M., Książka i czytelnictwo w Warszawie 1870 r. w świetle raportu inspektorów nadzoru w komitecie cenzury, „Rocznik Biblioteki Narodowej” 1971, t. 7, s. 395-421.
Lech M., Materiały do dziejów książki i czytelnictwa w okresie zaborów w archiwach polskich, „Rocznik Biblioteki Narodowej” 1969, t. 5, s. 23-57.
Lech M., Problematyka księgoznawcza w zasobach archiwaliów dziewiętnastowiecznych, „Studia o Książce” 1985, t. 15, s. 69-86.
Liefhebber P., Dokumenty przyjęć uczniów do cechu introligatorów i kuśnierzy w Zielonej Górze z początku XIX wieku, [w:] Kultura i społeczeństwo na Środkowym Nadodrzu w XIX i XX w., pod red. P. Bartkowiaka, D. Kotlarka, Zielona Góra 2008, s. 166-173.
Mańkowski A., Dzieje drukarstwa i piśmiennictwa polskiego w Prusiech Zachodnich wraz ze szczegółową bibliografią druków polskich zachodniopruskich, „Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu” 1906, R. 13, s. 260-299.
Mącznik H., Mącznik J., Puławski Słownik Biograficzny. T. 2: L-P, Puławy 2000.
Mlekicka M., Wykorzystanie źródeł drukowanych z lat 1795-1918 do badań nad dziejami książki polskiej. Zarys metodologiczny, „Z Badań nad Polskimi Księgozbiorami Historycznymi” 1977, nr 3, s. 23-56.
Mlekicka M., Rogala J., Księgarnia wydawnicza Józefa Pukszty w Warszawie (18151834), „Roczniki Biblioteczne” 1966, t. 10, z. 1-2, s. 91-140.
Myśliński M., Introligatorzy krakowscy w wieku XIX w świetle dokumentów cechowych, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2013, nr 4, s. 611-618.
Nowakowski A., Rosadziński L., «Witajcie koledzy» – poznańska «Książka wpisów wędrujących czeladników introligatorskich», „Biblioteka” 2010, nr 14, s. 21-31.
Pokorzyńska E., Introligatorstwo w Bydgoszczy w świetle dokumentacji egzaminów zawodowych z lat 1901-1933, „Kronika Bydgoska” 2011, nr 33, s. 83-102.
Pokorzyńska E., Introligatorzy toruńscy w XIX i pierwszej połowie XX wieku, [w:] Dawnych ksiąg niesyty. Tom studiów dedykowanych profesorowi Januszowi Tondelowi na siedemdziesięciolecie urodzin, pod red. I. Imańskiej, A. Wagnera, Toruń 2016, s. 317-339.
Pokorzyńska E., Introligatorzy warszawscy w świetle akt Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu z lat 1822-1869, „Rocznik Warszawski” 2007, nr 35, s. 285-309.
Pokorzyńska E., Jan Recmanik 1874-1949: artysta introligator, Bydgoszcz 2014.
Pokorzyńska E., Kolekcje cyfrowe opraw zabytkowych, [w:] Oblicza przestrzeni informacyjnej w dobie Web 2.0, pod red. K. Domańskiej, E. Głowackiej, P. Marca, Bydgoszcz 2016, s. 220-231.
Pokorzyńska E., Metody sygnowania opraw introligatorskich, „Spotkania z Zabytkami” 2013, nr 9-10, s. 55-58.
Pokorzyńska E., Z dziejów introligatorni Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. dr. Witolda Bełzy w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2013.
Polska Bibliografia Bibliologiczna, Warszawa 1968-.
Puchalski J., Źródła do historii bibliotek w Polsce w latach 1918-1947. Studium bibliologiczne, Warszawa 2007.
Rodkiewiczówna J., Cech introligatorski w Wilnie. Zarys historyczny, Wilno 1929.
Rosadziński L., Ginące rzemiosło. Śladami poznańskich introligatorów, Poznań 2011.
Rudnicka J., Biblioteka Wilanowska, Warszawa 1966.
Słownik artystów plastyków. Artyści plastycy Okręgu Warszawskiego ZPAP 1945-1970.
Słownik biograficzny, Warszawa 1972.
Słownik pracowników książki polskiej, pod red. I. Treichel, Warszawa 1972, Suplement, pod red. tejże, Warszawa 1986, Suplement 2, pod red. tejże, Warszawa 2000, Suplement 3, pod red. tejże, Warszawa 2010, Suplement 4, pod red. M. Rzadkowolskiej, Warszawa 2016.
Spawn W., Kinsella T., American signed bindings through 1876, New Castle, Pennsylvania 2007.
Spawn W., Kinsella T., Ticketed Bookbindings from nineteenth-century Britain, Pennsylvania, New Castle 1999.
Szulc E., Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie. Zmarli i ich rodziny, Warszawa 1989.
Szymańska K., Introligatorzy i księgarze w Lesznie w XVIII w., „Roczniki Biblioteczne” 1999, t. 43, s. 105-119.
Tomaszewski J., Oprawy haftowane i tekstylne z XVI-XIX wieku w zbiorach polskich. T. 1-2, Warszawa 2013.
Toruński Słownik Biograficzny. T. 7, pod red. K. Mikulskiego, Toruń 2014.
Tyszkowski W., Statut Konfraternii Kunsztu Introligatorskiego we Lwowie z 1740 r., „Ze Skarbca Kultury” 1978, t. 24, nr 30, s. 37-51.
Zamrzycka J., Introligatorzy toruńscy od XV do XVI/XVII wieku. Typologia cech warsztatowych, Toruń 2015.
Żynda M., Introligatorstwo poznańskie 1574-1975, Poznań 1975.
Strony internetowe:
Baza opraw zabytkowych XV-XVIII w., Biblioteka Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, [online] http://www.ptpn.poznan.pl/oprawy/ [dostęp 01.09.2018].
CERL, Strategic Plan, 2010-2015, Consortium of European Research Libraries, [online] http://www.cerl.org/about/development [dostep 01.09.2018].
Drukarstwo i introligatorstwo, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, [online] http://www.mhk.pl/zbiory/drukarstwo-i-introligatorstwo [dostęp 08.08.2018].
geneteka.genealodzy.pl, [online] http://geneteka.genealodzy.pl/ [dostęp 28.08.2018].
Gallery of Book Trade Labels, Seven Roads, [online] http://sevenroads.org/Bookish. html [dostęp 31.08.2018].
Google Książki, [online] https://books.google.pl/ [dostęp 31.08.2018].
wirtualne muzeum introligatorstwa, [online] http://muzeumintroligatorstwa.pl/ [dostęp 01.09.2018].
szukajwarchiwach.pl., [online] https://szukajwarchiwach.pl/ [dostęp 28.08.2018].
Wyszukiwarka – Księgi rejestrowe RHA – Archiwum Państwowe w Warszawie, [online] https://www.warszawa.ap.gov.pl/wyszukiwarki/rha/index.html [dostęp 28.08.2018].
Archiwum Biblioteki Narodowej, sygn. 1.552, 2.107, Akta introligatorni i pracowni konserwacji.
Archiwum Biblioteki Publicznej m. st. Warszawy:
sygn. A341/3, Akta Biblioteki Publicznej m. st. Warszawy,
sygn. A1, A8-11, A74-79, A91, Akta Wydziału Czytelń Bezpłatnych Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności.
Archiwum Główne Akt Dawnych:
sygn. 1/191/7827, 7833, 7839, 7841, Akta tyczące się imigracji sygn. 1/99, Protokół rewizyi miasta wolnego Warszawy 1792,
sygn. 1/245/55, Przedstawienie sprawy […] introligatora Aleksandra Millera, czeladnika introligatorni Ignacego Leżyńskiego,
sygn. 1/194/1420-1422, Roboty introligatorskie.
Archiwum Narodowe w Krakowie:
sygn. 29/141, Cech introligatorów i puzderników w Krakowie,
Archiwum Państwowe w Bydgoszczy, sygn. 6/651 nr 9, 40, 41, Izba Rzemieślnicza w Bydgoszczy.
Archiwum Państwowe w Gdańsku, sygn. 10/300C, Cechy gdańskie.
Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 45/121, Cech introligatorów w Nysie.
Archiwum Państwowe w Poznaniu, sygn. 53/636/14, Cech introligatorów i konwisarzy w Poznaniu.
Archiwum Państwowe w Radomiu, sygn. 50/1335/17, Książka profesji introligatorskiej w Radomiu.
Archiwum Państwowe w Toruniu, sygn. 69/IV/V/1, Cech introligatorów.
Archiwum Państwowe w Toruniu, Akta miasta Torunia:
sygn. 69/1c, sekcja 6, Rzemiosło, handel, przemysł, sygn. 69/1c/18420, Wykaz przybyłych czeladników rzemieślniczych,
sygn. 69/XVI/122, Rechnungen von der Raths-Buchdruckerei aus der Jahren 1782-1792.
Archiwum Państwowe w Szczecinie, sygn. 65/277, Cech introligatorów w Szczecinie.
Archiwum Państwowe w Warszawie:
sygn.72/1155/549, Akta dotyczące Towarzystwa Przemysłu Graficznego w Królestwie Polskim,
sygn. 72/1151/977, Akta kontroli fabryki Leśniewskiego sygn. 72/1151/929, fabryki braci Charin,
sygn. 72/1155/454, Profesional’noje obščestwo tipografščikov’, litografov’, perepletčikov, i srodstviennych’ im’ professij Carstva Pol’skavo,
sygn. 72/1049/13, Księga rachunkowa cechu introligatorskiego z lat 1811-1830,
sygn. 72/714, vol. 15, nr aktu 1469, Spis inwentarza pozostałego po Józefie Pukszcie.
Archiwum Państwowe w Zielonej Górze, sygn. 89/946, Akta cechu introligatorów i kuśnierzy w Zielonej Górze.
Biblioteka Jagiellońska, sygn. J.F.5337-5394, Album introligatorów polskich.
Biblioteka Kórnicka, Dział Rękopisów, sygn. AB215-AB219, Rachunki introligatorskie.
Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego, Dział Rękopisów, sygn. 114-117/I, 167/IV, 309/IV, 15-16/V, Książki zleceń introligatorskich.
Litewskie Państwowe Archiwum Historyczne, F 975, Wileński cech introligatorów.
Lwowska Narodowa Naukowa Biblioteka Ukrainy im. W. Stefanyka Oddział Rękopisów, Archiwum Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Fond 54, opis IV sygn. 338, opis V sygn. 37, 56, Akta introligatorni Ossolineum.
Muzeum Papiernictwa w Dusznikach, sygn. MD 978 AH, rkp. 1922, Stefan Szczerbiński, Podręcznik do introligatorstwa. Muzeum Śląskie w Katowicach, sygn. T/46, Cech introligatorów lwowskich. Zbiory Leonarda Rosadzińskiego, Poznańska książka wpisów wędrujących czeladników introligatorskich.
Źródła drukowane:
Przepisy prawne:
Die allgemeine Gewerbe-Ordnung, „Allgemeine Gesetzsammlung” 1845, t. 5, nr 2541. Allgemeine Gewerbe-Ordnung für die Preußischen Staaten, nebst dem dazu gehörigen Entschädigungs-Gesetz: erlassen zu Berlin am 17. Januar 1845, Aachen 1845.
Gewerbeordnung für das Deutsche Reich, „Deutsches Reichsgesetzblatt” 1883, nr 15, s. 177-240.
Gewerbeordnung für den Norddeutschen Bund, „Bundesgesetzblatt des Norddeutschen Bundes” 1869, nr 26, s. 245-282.
Handwerks-Ordnung für West-Preußen = Ordynacya Rzemieślnicza lub Ułożenie porządkow rzemieślniczych dla Pruss Zachodnich. De Dato Berlin den 24. Januar 1774, Marienwerder 1774.
Kaiserliches Patent vom 20. December 1859, womit eine Gewerbe-Ordnung für den ganzen Umfang des Reiches, mit Ausnahme des venetianischen Verwaltungsgebietes und der Militärgränze, erlassen, und vom 1. Mai 1860 angefangen in Wirksamkeit gesetzt wird, „Reichs Gesetz-Blatt für das Kaisertum Oesterreich” 1859, nr 227, s. 619-644.
Postanowienie Xięcia Namiestnika Królewskiego de dato 31. Grudnia 1816 Roku względem urządzenia zgromadzeń rzemieślniczych, [b.m.] 1816; „Dziennik Praw” 1818, t. 4, s. 111-151; Zbiór przepisów administracyjnych Królestwa Polskiego, Warszawa 1866, t. 1, cz. 2, tytuł 2, s. 3-11; „Gazeta Warszawska” 1817, nr 3, dod. s. 51-52, nr 4, s. 67-76, nr 5, s. 91-93; „Gazeta Przemysłowo-Rzemieślnicza” 1905, nr 9-16.
Powszechny regulamin procederowy z dnia 17 Stycznia 1845. Ustawa tycząca się zaprowadzenia rad procederowych i różnych odmian powszechnego regulaminu procederowego, tudzież zaprowadzenia sądów procederowych z dnia 9. lutego 1849. Instrukcya dla ustanowionych podług §§ 37. 38. urządzenia z dnia 9. Lutego 1849, examinacyjnych komisyjów, Brodnica 1853.
Prawo o urządzeniu kunsztów, rzemiosł i professyi. Ustawa z 30 grudnia 1820, „Dziennik Rozporządzeń Rządowych Wolnego, Niepodległego i Ściśle Neutralnego Miasta Krakowa i jego Okręgu” 1821, nr 78.
Prawo urządzenia cechu żydowskiego z 16 września 1833, „Dziennik Praw Wolnego Miasta Krakowa” 1833, nr 6341.
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 7 czerwca 1927 r. o prawie przemysłowym, „Dziennik Ustaw” 1927, nr 53, s. 697-720.
Seltsam F., Posselt E., Die österreichische Gewerbe-Ordnung, ed. 2, Wien 1885.
Urządzenia cechowe. Rozporządzenie Senatu Rządzącego z 26 maja 1843, „Dziennik Praw Wolnego Miasta Krakowa” 1843, nr 2650.
Wydania źródeł:
Najstarszy dokument introligatorczyków poznańskich, „Polska Gazeta Introligatorska” 1928, nr 6, s. 86-88.
Oprawko H., Szczepaniec J., Materiały do działalności wydawniczej naczelnych władz powstańczych 1794 roku w Warszawie, „Ze Skarbca Kultury” 1964, t. 12, z. 16, s. 214-295.
Prawa, przywileje i statuta miasta Krakowa (1507-1795). T. 2: (1587-1696), z. 3, zebrał i wyd. F. Piekosiński, Kraków 1909, s. 1298-1324, 1331-1332.
Przepisy w przedmiocie zadawania sztuk czeladniczych i mistrzowskich wydane w Warszawie dnia 21 kwietnia 1819 r. przez Radcę Stanu Prezydenta Municypalności i Policyi Miasta Stołecznego Warszawy, [w:] Z dziejów rzemiosła warszawskiego, pod red. B. Grochulskiej, W. Prussa, Warszawa 1983, s. 316-318.
Statut cechu introligatorów poznańskich z roku 1574, „Polska Gazeta Introligatorska” 1929, nr 1, s. 2-3.
Statuty toruńskiego rzemiosła artystycznego i budowlanego z XVI-XVIII w., wyd. B. Dybaś, J. Tandecki przy współpr. M. Farbiszewskiego, Warszawa-Toruń 1990, s. 63-74.
Katalogi:
Katalog rękopisów Biblioteki Publicznej m. st. Warszawy. T. 1: Sygnatury 1-200, oprac. J. Rudnicka, J. Górka, Warszawa 1974.
Katalog wystawy książki lwowskiej od XVI do XIX wieku, Lwów 1928.
Katalog wystawy pięknej książki polskiej, Warszawa 1936.
Katalog Wystawy Introligatorskiej, Warszawa 1897.
Krause K., Gesammt-Catalog von Maschinen für die gesammte Papierindustrie, Leipzig 1899.
Kurtiak i Ley – edycje bibliofilskie 1989-2012, Koszalin 2012.
Mszały rzymskie w krajowych oprawach (wileńskich), Księgarnia Świętego Wojciecha, [Poznań 1934].
Mszały rzymskie w polskiej szacie i oprawach własnych, Księgarnia Świętego Wojciecha, [Poznań 1934].
Oprawy polskie, red. A. Żółtowski, Warszawa 1987.
Pamiątki starej Warszawy zebrane na wystawie urządzonej staraniem T.O.N.Z.P. w maju i czerwcu 1911 roku, Warszawa 1911.
Pięć wieków drukarstwa warszawskiego, oprac. M. Rulikowski, Warszawa 1922.
Wystawa introligatorska w Miejskim Muzeum Przemysłowym w Krakowie, Kraków 1910.
Wystawa oprawy książki urządzona staraniem Towarzystwa Miłośników Książki w Krakowie w sali Racławickiej Muzeum Narodowego czerwiec-lipiec MCMXXV, [tekst M. Jarosławiecka, S.S. Komornicki], Kraków 1925.
Dokumenty życia społecznego i periodyki:
Cennik i regulamin pracy introligatorów warszawskich. Projekt, Warszawa [ok. 1930].
Cennik minimalny introligatorów we Lwowie, [Lwów] 1914, toż 1921.
Cennik robót introligatorskich opracowany w dniach 27 i 28 IX 1947 r. na Ogólnopolskim Zjeździe Introligatorów w Łodzi, [b.m. b.r.].
Ćwierćwiecze Sekcji Introligatorów Związku Zaw. Pracowników Przemysłu Poligraficznego w Polsce. Okręg-Poznań 1919-1944, [oprac. S. Haremza], Poznań 1946.
Dwadzieścia pięć lat Związku Zawodowego Pracowników Przemysłu Poligraficznego w Polsce, Oddziału Toruńskiego 1920-1945, Toruń 1947.
„Księga Adresowa Przemysłu, Handlu i Finansów” 1922, 1926.
„Przemysł Fabryczny w Królestwie Polskiem” R. 4: 1908, R. 5: 1909, R. 6: 1910.
„Przemysł i Handel Królestwa Polskiego” R. 9: 1913.
„Sprawozdanie Izby Rzemieślniczej w Warszawie za … Rok” (za lata 1933-1938).
„Sprawozdanie Izby Rzemieślniczej w Krakowie za Rok” (za lata 1930-1938).
„Sprawozdanie Polskiego Związku Zawodowego Drukarzy, Odlewaczy Czcionek i Pokrewnych Zawodów za … Rok” (za lata 1907, 1936-1938).
„Sprawozdanie Związku Zawodowego Pracowników Przemysłu Poligraficznego w Polsce, Okręg Warszawa za Rok…” (za lata 1939-1945, 1947, 1948).
„Sprawozdanie Związku Zawodowego Pracowników Przemysłu Poligraficznego w Polsce, Okręg Kraków za Rok 1946”.
„Sprawozdanie Związku Zawodowego Pracowników Przemysłu Poligraficznego w Polsce, Okręg Łódź” (za lata 1946-1947).
„Sprawozdanie z Działalności Miejskiego Muzeum Przemysłowego za Rok Szkolny… [1926-1927]” 1927.
„Sprawozdanie za Rok [1937. Izba Rzemieślnicza we Lwowie]” 1938.
Układ zbiorowy pracy dla przemysłu poligraficznego w Polsce, Warszawa 1947.
Umowa zbiorowa w przemyśle i rzemiośle introligatorskim w Warszawie z 13 listopada 1935 roku, [Warszawa 1935].
Zryczałtowana tabela płac dla pracowników samodzielnych introligatorni rzemieślniczych, [b.m] 1948.
Publikacje wspomnieniowe, literackie:
Beylin K., Jeden rok Warszawy 1875, Warszawa 1959.
Dippel S., O księgarzach, którzy przeminęli, Wrocław 1976.
Fiszer L., Wspomnienia starego księgarza, Warszawa 1959.
Grzelak W., Wśród autorów i książek, Warszawa 1975.
Hałaciński K., O krakowskich introligatorach ubiegłego wieku, Kraków 1926.
Haremza S., Wspomnienia starego introligatora, [w:] Poznańskie wspominki: starzy poznaniacy opowiadają, Poznań 1960, s. 126-146.
Informator 30 letniej działalności Sekcji Introligatorów w Bydgoszczy, [Bydgoszcz 1969].
Kaczyński T., Z żółtym kuferkiem, Warszawa 1987.
Konopnicka M., Mendel Gdański, „Przegląd Literacki”, dodatek do „Kraju” 1890, nr 16-19.
Kowalewicz C., Pomoc introligatorska, „Wiadomości Graficzne” 1966, nr 3, s. 13.
Księga pamiątkowa Stowarzyszeń Drukarzy Krakowskich wydana w roku jubileuszowym 80-lecia Stowarzyszeń Drukarzy i Pokrewnych Zawodów oraz 60-lecia Stow. Emerytalnego «Siła», Kraków 1930.
Kwiatkowski S., Moje półwiecze przygody z introligatorstwem, [Poznań ok. 2001].
Lorentowicz I., Oczarowania, Warszawa 1975.
Mortkowicz-Olczakowa H., Pod znakiem kłoska, Warszawa 1962.
Opałek M, Ze wspomnień bibliofila, Wrocław 1960.
Orzeszkowa E., Pamiętnik Wacławy. Ze wspomnień młodej panny. T. 2, Warszawa 1959.
Rabska Z., Moje życie z książką. Wspomnienia. T. 1, Wrocław 1959.
Semkowicz A., O tradycji zawodowej, „Polska Gazeta Introligatorska” 1929, nr 5, s. 53-56.
75 lat Okręgu Warszawskiego Związku Zawodowego Pracowników Poligrafii 18921967, [Warszawa 1968].
Warchałowski J., Książka, Kraków 1909.
Waydel-Dmochowska J., Jeszcze o dawnej Warszawie, Warszawa 1960.
Zagórski W. (Chochlik), O własnych skrzydłach. Powieść, Warszawa 1891.
Podręczniki zawodowe:
Bałandin M.W., Introligatorstwo przemysłowe, tłumaczył W. Tacikowski, Warszawa 1965.
Czyżycki W., Zajęcia rękodzielnicze z papieru, kartonu, tektury. Wskazówki techniczne z licznemi rysunkami w tekście i tablicami, Poznań 1934.
Dubrawski F., Introligatorstwo w szkole. Podręcznik metodyczno-praktyczny dla nauczycieli robót ręcznych z 50 rycinami, Lwów-Warszawa 1925.
Magdzik S., Introligatorstwo przemysłowe, Warszawa 1988.
Pietruczuk I., Godlewski H., Jędrych W., Technika i technologia introligatorstwa przemysłowego, Warszawa 1985.
Radomczyk M. (Mosiołek), Domowa nauka oprawiania książek. Z rysunkami, Warszawa 1899, 1908, 1922.
Rajewska W., Introligatorstwo w domu i w szkole z 24 rysunkami w tekście, Cieszyn 1924.
Semkowicz A., Introligatorstwo z krótkim zarysem historii zdobnictwa opraw i 89 rycinami w tekście, Kraków 1948.
Sowiński M., Nauczanie robót ręcznych. Cz. 1: Oprawy brulionu, notesu, bloku, szkicownika, pamiętnika, książki w skórę, atłas, szare płótno i tak dalej, złocenie, barwienie papierów i wiele innych. Cz. 2: Roboty z papieru, kartonu, tektury i pomoce naukowe, Kraków 1930-1925.
Zjawiński Z., Introligatorstwo, Warszawa 1966.
Opracowania:
Bartnicki J., 180 lat Zakładów Graficznych w Bydgoszczy na tle dziejów miasta Bydgoszczy 1806-1986, Warszawa 1986.
Bednarska-Ruszajowa K., Biblioteki i książki w pamiętnikach polskich XVIII-XX wieku. Rekonesans źródłowy, Kraków 2003.
Bibliografia Warszawy. [T. 7]: Wydawnictwa ciągłe 1795-1863, [red. nauk. J. Durko], Wrocław 1992.
Bieńkowska B., Wokół raportu o stratach bibliotek polskich w czasie II wojny światowej, [w:] Symposia bibliologica. Dokumentacja księgozbiorów historycznych; współpraca krajowa i międzynarodowa. Skutki II wojny światowej dla bibliotek polskich, pod red. A. Mężyńskiego, Warszawa 1995, s. 85-92.
Budrewicz O., Baedeker warszawski. [T.] 2: Raczej o ludziach, Warszawa 1961.
Budrewicz O., Sagi warszawskie. Trzecia seria sensacyjnych i powszednich, romantycznych i prozaicznych dziejów rodzin warszawskich, Warszawa 1983.
Czy wiesz kto to jest? T. 1-2, pod red. S. Łozy, Warszawa 1938-1939.
Dobrzycki J., Zarys dziejów introligatorstwa w Krakowie 1568-1968, Kraków 1968.
Drexlerowa A.M., Wystawy wytwórczości Królestwa Polskiego, Warszawa 1999.
Drexlerowa A.M., Olszewski A.K., Polska i Polacy na powszechnych wystawach światowych 1851-2000, Warszawa 2005.
Garczewska-Semka K., Ozdobne montaże rysunków z kolekcji wilanowskiej: historia i materiały w świetle źródeł archiwalnych i konserwacja rysunku Norblina «Zaprzysiężenie Konstytucji 3 Maja 1791», „Notes Konserwatorski” 2015, nr 17, s. 209-227.
Goumissi E., Ochrona książek i rękopisów w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich we Lwowie w latach 1900-1939, [w:] Ochrona zbiorów bibliotecznych. Praca zbiorowa, pod red. R. Nowickiego, J. Gomoliszek, K. Wodniak, Bydgoszcz 2016, s. 35-54.
Hohensee L., Sztuki egzaminacyjne naszych pradziadów, „Rzemiosło” 1948, nr 11, s. 1518.
Iwańska-Cieślik B., Biblioteka kapituły katedralnej we Włocławku, Bydgoszcz 2013.
Iwańska-Cieślik B., Kapituła zleca oprawę ksiąg – analiza rachunków i innych dokumentów kapituły katedralnej we Włocławku w poszukiwaniu opłat za usługi introligatorskie w latach 1492-1863, [w:] Introligatorzy i ich klienci = Bookbinders and their customers, pod red. A. Wagnera, Toruń 2017, s. 213-228.
Jabłońska E., Biblioteka Kórnicka skarbnicą zbiorów Działyńskich i Zamoyskich, Toruń 2005.
Kocójowa M., Krakowski świat książki doby autonomii galicyjskiej (kształtowanie nowego modelu w latach 1867-1882), Kraków 1990.
Kruczkowska B., Łukasz Kruczkowski jako introligator, działacz zawodowy i społeczny, praca mag., prom. J. Jarowiecki, Kraków, WSP 1980, (Archiwum Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, sygn. 87/80 Bibliot.).
Lech M., Książka i czytelnictwo w Warszawie 1870 r. w świetle raportu inspektorów nadzoru w komitecie cenzury, „Rocznik Biblioteki Narodowej” 1971, t. 7, s. 395-421.
Lech M., Materiały do dziejów książki i czytelnictwa w okresie zaborów w archiwach polskich, „Rocznik Biblioteki Narodowej” 1969, t. 5, s. 23-57.
Lech M., Problematyka księgoznawcza w zasobach archiwaliów dziewiętnastowiecznych, „Studia o Książce” 1985, t. 15, s. 69-86.
Liefhebber P., Dokumenty przyjęć uczniów do cechu introligatorów i kuśnierzy w Zielonej Górze z początku XIX wieku, [w:] Kultura i społeczeństwo na Środkowym Nadodrzu w XIX i XX w., pod red. P. Bartkowiaka, D. Kotlarka, Zielona Góra 2008, s. 166-173.
Mańkowski A., Dzieje drukarstwa i piśmiennictwa polskiego w Prusiech Zachodnich wraz ze szczegółową bibliografią druków polskich zachodniopruskich, „Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu” 1906, R. 13, s. 260-299.
Mącznik H., Mącznik J., Puławski Słownik Biograficzny. T. 2: L-P, Puławy 2000.
Mlekicka M., Wykorzystanie źródeł drukowanych z lat 1795-1918 do badań nad dziejami książki polskiej. Zarys metodologiczny, „Z Badań nad Polskimi Księgozbiorami Historycznymi” 1977, nr 3, s. 23-56.
Mlekicka M., Rogala J., Księgarnia wydawnicza Józefa Pukszty w Warszawie (18151834), „Roczniki Biblioteczne” 1966, t. 10, z. 1-2, s. 91-140.
Myśliński M., Introligatorzy krakowscy w wieku XIX w świetle dokumentów cechowych, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2013, nr 4, s. 611-618.
Nowakowski A., Rosadziński L., «Witajcie koledzy» – poznańska «Książka wpisów wędrujących czeladników introligatorskich», „Biblioteka” 2010, nr 14, s. 21-31.
Pokorzyńska E., Introligatorstwo w Bydgoszczy w świetle dokumentacji egzaminów zawodowych z lat 1901-1933, „Kronika Bydgoska” 2011, nr 33, s. 83-102.
Pokorzyńska E., Introligatorzy toruńscy w XIX i pierwszej połowie XX wieku, [w:] Dawnych ksiąg niesyty. Tom studiów dedykowanych profesorowi Januszowi Tondelowi na siedemdziesięciolecie urodzin, pod red. I. Imańskiej, A. Wagnera, Toruń 2016, s. 317-339.
Pokorzyńska E., Introligatorzy warszawscy w świetle akt Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu z lat 1822-1869, „Rocznik Warszawski” 2007, nr 35, s. 285-309.
Pokorzyńska E., Jan Recmanik 1874-1949: artysta introligator, Bydgoszcz 2014.
Pokorzyńska E., Kolekcje cyfrowe opraw zabytkowych, [w:] Oblicza przestrzeni informacyjnej w dobie Web 2.0, pod red. K. Domańskiej, E. Głowackiej, P. Marca, Bydgoszcz 2016, s. 220-231.
Pokorzyńska E., Metody sygnowania opraw introligatorskich, „Spotkania z Zabytkami” 2013, nr 9-10, s. 55-58.
Pokorzyńska E., Z dziejów introligatorni Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. dr. Witolda Bełzy w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2013.
Polska Bibliografia Bibliologiczna, Warszawa 1968-.
Puchalski J., Źródła do historii bibliotek w Polsce w latach 1918-1947. Studium bibliologiczne, Warszawa 2007.
Rodkiewiczówna J., Cech introligatorski w Wilnie. Zarys historyczny, Wilno 1929.
Rosadziński L., Ginące rzemiosło. Śladami poznańskich introligatorów, Poznań 2011.
Rudnicka J., Biblioteka Wilanowska, Warszawa 1966.
Słownik artystów plastyków. Artyści plastycy Okręgu Warszawskiego ZPAP 1945-1970.
Słownik biograficzny, Warszawa 1972.
Słownik pracowników książki polskiej, pod red. I. Treichel, Warszawa 1972, Suplement, pod red. tejże, Warszawa 1986, Suplement 2, pod red. tejże, Warszawa 2000, Suplement 3, pod red. tejże, Warszawa 2010, Suplement 4, pod red. M. Rzadkowolskiej, Warszawa 2016.
Spawn W., Kinsella T., American signed bindings through 1876, New Castle, Pennsylvania 2007.
Spawn W., Kinsella T., Ticketed Bookbindings from nineteenth-century Britain, Pennsylvania, New Castle 1999.
Szulc E., Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie. Zmarli i ich rodziny, Warszawa 1989.
Szymańska K., Introligatorzy i księgarze w Lesznie w XVIII w., „Roczniki Biblioteczne” 1999, t. 43, s. 105-119.
Tomaszewski J., Oprawy haftowane i tekstylne z XVI-XIX wieku w zbiorach polskich. T. 1-2, Warszawa 2013.
Toruński Słownik Biograficzny. T. 7, pod red. K. Mikulskiego, Toruń 2014.
Tyszkowski W., Statut Konfraternii Kunsztu Introligatorskiego we Lwowie z 1740 r., „Ze Skarbca Kultury” 1978, t. 24, nr 30, s. 37-51.
Zamrzycka J., Introligatorzy toruńscy od XV do XVI/XVII wieku. Typologia cech warsztatowych, Toruń 2015.
Żynda M., Introligatorstwo poznańskie 1574-1975, Poznań 1975.
Strony internetowe:
Baza opraw zabytkowych XV-XVIII w., Biblioteka Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, [online] http://www.ptpn.poznan.pl/oprawy/ [dostęp 01.09.2018].
CERL, Strategic Plan, 2010-2015, Consortium of European Research Libraries, [online] http://www.cerl.org/about/development [dostep 01.09.2018].
Drukarstwo i introligatorstwo, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, [online] http://www.mhk.pl/zbiory/drukarstwo-i-introligatorstwo [dostęp 08.08.2018].
geneteka.genealodzy.pl, [online] http://geneteka.genealodzy.pl/ [dostęp 28.08.2018].
Gallery of Book Trade Labels, Seven Roads, [online] http://sevenroads.org/Bookish. html [dostęp 31.08.2018].
Google Książki, [online] https://books.google.pl/ [dostęp 31.08.2018].
wirtualne muzeum introligatorstwa, [online] http://muzeumintroligatorstwa.pl/ [dostęp 01.09.2018].
szukajwarchiwach.pl., [online] https://szukajwarchiwach.pl/ [dostęp 28.08.2018].
Wyszukiwarka – Księgi rejestrowe RHA – Archiwum Państwowe w Warszawie, [online] https://www.warszawa.ap.gov.pl/wyszukiwarki/rha/index.html [dostęp 28.08.2018].
