Biblioteka pijarów radomskich w świetle inwentarzy z 1858 i 1865 roku

Abstrakt

Na wstępie artykułu Autor syntetycznie opisuje dzieje pijarów (Zakonu Kleryków Regularnych Ubogich Matki Bożej Szkół Pobożnych, łac. Ordo Clericorum Regularium Pauperum Matris Dei Scholarum Piarum) i charakteryzuje ich stosunek do książki, jako podstawy pracy duszpasterskiej, dydaktycznej, naukowej i wychowawczej. Część druga przedstawia program nauczania i działalność kolegium pijarskiego w Radomiu (od 1682 r.). Chlubą szkoły była biblioteka, zawierająca szeroki zestaw książek świeckich, głównie poświęconych historii Polski i powszechnej, a także literatury religijnej. Źródła, zwłaszcza inwentarze z 1858 i 1865 r., które posłużyły do rekonstrukcji dziejów biblioteki pijarskiej i jej księgozbioru Autor scharakteryzował w części trzeciej artykułu. Pozwoliły one na przedstawienie sposobu gromadzenia i uzupełniania zbiorów, a w części piątej i szóstej na analizę ilościową i treściową księgozbioru, liczącego w 1858 r. 2710 pozycji w ponad 3900 woluminach. Po upadku powstania styczniowego na mocy ukazu cara rosyjskiego Aleksandra II z 27X1864 r. zakon pijarów uległ kasacie na terenie ziem zaboru rosyjskiego. W skutek tego księgozbiór szkoły radomskiej został rozproszony – książki trafiły do Petersburga, Warszawy i Sandomierza.