Stan badań nad księgozbiorami Wazów

Abstrakt

W latach 1587–1668 w Polsce panowali królowie z dynastii Wazów Zygmunt III i jego synowie Władysław IV oraz Jan Kazimierz. Kontynuowali bibliofilskie tradycje królów z dynastii Jagiellonów. Założycielem biblioteki pałacowej był Zygmunt III, który jako szwedzki książę zaczął kolekcjonować książki w Szwecji. Poprzez zakupy i podarunki zebrał pokaźną bibliotekę składającą się z tomów o różnej tematyce. Bibliotekę tę prawie w całości odziedziczył jego najstarszy syn i sukcesor polskiego tronu - Władysław IV, który powiększył zbiory o nowe zakupy. Kolejnym właścicielem biblioteki pałacowej był Jan Kazimierz. Królowie mieli swoje księgi oprawione w skórę lub pergamin i zaopatrzone w superekslibrisy. Książę Karol Ferdynand Waza - biskup wrocławsko-płocki - zgromadził bibliotekę w Pałacu Ujazdowskim. Biblioteka składała się z kilkuset prac z różnych dziedzin. Podczas najazdu w latach 1655-1656 Szwedzi wywieźli większość książek z Zamku Królewskiego i Ujazdowskiego. Książki Wazów zostały całkowicie rozproszone. Część z nich pozostała w zbiorach Pałacu Królewskiego w Sztokholmie, ale większość z nich trafiła do bibliotek prywatnych właścicieli (szwedzkich urzędników i dostojników państwowych oraz lekarzy prowadzących praktykę w Polsce). Po wojnie polsko-szwedzkiej Jan Kazimierz ponownie zaczął kolekcjonować książki. Królowa Ludwika Maria odegrała ważną rolę w powiększaniu kolekcji, otrzymując wiele książek z Francji. Król Jan Kazimierz abdykował w 1668 r. I wyjechał do Francji zabierając ze sobą książki. Po jego śmierci zbiór liczący około 350 woluminów został rozproszony.

W latach 1984-1987 Autorka prowadziła kwerendy w europejskich bibliotekach poszukując książek należących do Wazów. W rezultacie odnalazła ponad 150 tytułów w 145 tomach. Najwięcej z nich obecnie znajduje się w bibliotekach szwedzkich i polskich. Pojedyncze egzemplarze odnalazła w bibliotekach wileńskich oraz w Bibliotece Narodowej w Berlinie.

Pozostałości zbiorów Wazów i inne materiały dotyczące historii tych zbiorów są przedmiotem projektu badawczego „Księga na dworach królów z dynastii Waza w Polsce”.