Bibliology (book science) and its practical applications in the works of Professor Barbara Bieńkowska (1934–2022)
DOI:
https://doi.org/10.33077/uw.25448730.zbkh.2022.739Abstrakt
Professor Barbara Bieńkowska (1934–2022), among others director of the Institute of Library and Information Science at the University of Warsaw (1981–1987), president of the Polish Bibliological Society (1989–2003, since 2003 honorary president of PTB), member and chairwoman of the scientific and program councils of many scientific institutions and editorial boards, left behind more than 170 articles and books. Among them, there is no shortage of publications of fundamental importance to the development of Polish bibliology, to its achievements, theory and methodology. This article focuses on B. Bieńkowska’s studies of the history of Polish books and historical book collections, research on the losses of Polish libraries during World War II, as well as the scientific registration and documentation of Polish and Polonia’s collections and Polish writing collections remaining outside Poland.
Bibliografia
• Bartoszak M., Woluminy z nieznanymi rękopiśmiennymi dedykacjami dla prymasa Wojciecha Baranowskiego, “Biblioteka” 2018, No. 22 (31), pp. 49–64.
• Bibliologia dyscypliną integrującą. Studia ofiarowane Prof. B. Bieńkowskiej, special volume “Z Badań nad Polskimi Księgozbiorami Historycznymi” 1993.
• Biblioteki na wschodnich ziemiach II Rzeczypospolitej: informator, U. Paszkiewicz [et al.], ed. B. Bieńkowska, Poznań 1998.
• Biblioteki naukowe w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1945. Wybór dokumentów źródłowych = Wissenschaftliche Bibliotheken im Generalgouvernement in den Jahren 1939–1945. Ausgewählte Quellendokumente, ed. A. Mężyński with co-pr. H. Łaskarzewska, Warszawa 2003.
• Biblioteki polskie poza krajem w latach 1938–1948. Informator, U. Paszkiewicz, J. Szymański, ed. B. Bieńkowska, Poznań 2005.
• Bieńkowska B., Aleksandra Birkenmajera koncepcja historii książki, “Przegląd Biblioteczny” 1978, No. 2, pp. 155–162.
• Bieńkowska B., Autorytet Mistrza: wspomnienie o Profesorze Aleksandrze Birkenmajerze w czterdziestolecie śmierci, “Roczniki Biblioteczne” 2007, Vol. 51, pp. 35–41.
• Bieńkowska B., Badania regionalne w historiografii książki, “Studia o Książce” 1988, Vol. 17, pp. 17–33.
• Bieńkowska B., Bibliologia dyscypliną rozwojową, [in:] Bibliologia i informatologia, ed. D. Kuźmina, Warszawa 2011, pp. 13–22.
• Bieńkowska B., Bibliologia i okolice, [in:] E scientia et amicitia. Studia poświęcone prof. Edwardowi Potkowskiemu w sześćdziesięciopięciolecie urodzin i czterdziestolecie pracy naukowej, ed. M. Drzewiecki, Warszawa-Pułtusk 1999, pp. 41–47.
• Bieńkowska B., Dziesięć lat z życia bibliotek polonijnych, “Z Badań nad Polskimi Księgozbiorami Historycznymi” 2002, Vol. 20, pp. 79–88.
• Bieńkowska B., Inwentarze księgozbiorów prywatnych jako źródła do badań nad dziejami czytelnictwa, “Studia o Książce” 1989, Vol. 18, pp. 65–76.
• Bieńkowska B., Kilka uwag i propozycji w sprawie badań księgozbiorów historycznych, “Studia o Książce” 1986, Vol. 16, pp. 3–17.
• Bieńkowska B., Książka na przestrzeni dziejów, wit co-pr. E. Maruszak, Warszawa 2005.
• Bieńkowska B., Księgozbiory rozproszone, przemieszczone i przejęte. Problemy zabezpieczenia, dokumentacji i informacji, “Z Badań nad Polskimi Księgozbiorami Historycznymi” 1993, Vol. 15, pp. 5–12.
• Bieńkowska B., Losses of Polish libraries during world war II, [transl. K. Cękalska], Warszawa 1994.
• Bieńkowska B., Metody bibliologiczne w badaniach dziejów nauki, “Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 1989, No. 2, pp. 331–342.
• Bieńkowska B., Polonika w bibliotekach obcych: potrzeby i możliwości badawcze, [in:] Dawnych ksiąg niesyty. Tom studiów dedykowanych profesorowi Januszowi Tondelowi na siedemdziesięciolecie urodzin, ed. I. Imańska, A. Wagner, Toruń 2016, pp. 29–43.
• Bieńkowska B., Potyczki ze źródłami bibliologicznymi (na przykładzie urzędowej dokumentacji strat bibliotek w Polsce podczas II wojny światowej), “Roczniki Biblioteczne” 2001, Vol. 45, pp. 3–28.
• Bieńkowska B., Problemy ochrony bibliotecznych zbiorów zabytkowych w regionie, [in:] Ogólnopolskie seminarium i warsztaty na temat ochrony zbiorów zabytkowych w regionie. Cieszyn 20–22 września 1995. Materiały, ed. B. Bieńkowska, A. Nowicka, Cieszyn 1995, pp. 9–15.
• Bieńkowska B., Staropolski świat książek, Wrocław 1976.
• Bieńkowska B., Wokół raportu o stratach bibliotek polskich w czasie II wojny światowej. Problematyka bibliologiczna, [in:] Symposia bibliologica. Dokumentacja księgozbiorów historycznych – współpraca krajowa i międzynarodowa. Skutki II wojny światowej dla bibliotek polskich, ed. H. Łaskarzewska, A. Mężyński, Warszawa 1995, pp. 85–92.
• Bieńkowska B., Wstęp, [in:] Cieszyńskie księgozbiory historyczne. Materiały z sesji naukowej, Cieszyn, 18–20 listopada 1991, ed. H. Łaskarzewska, Warszawa 1993, pp. 5–11.
• Bieńkowska B., Zastosowanie bibliologii w pracach Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Polskiego Dziedzictwa Kulturalnego za Granicą, “Roczniki Biblioteczne” 1998, Vol. 42, pp. 21–36.
• Bieńkowska B., Zastosowania i konteksty wiedzy o książce, [in:] Wiedza o książce w nauce i dydaktyce: konferencja Warszawa 16–17 listopada 1999 r., ed. M. Kisilowska, J. Puchalski, D. Kuźmina, Warszawa 2000, pp. 53–69.
• Bieńkowska B., Chamerska H., Books in Poland: past and present, ed. and transl. W. Zalewski, E.R. Payne, Wiesbaden 1990.
• Bieńkowska B., Chamerska H., Tysiąc lat książki i bibliotek w Polsce, Wrocław 1992.
• Bieńkowska B., Chamerska H., Zarys dziejów książki, Warszawa 1987.
• Bieńkowska B., Maruszak E., Puchalski J., Registration of the Polish Collections Aboard, with special consideration for our threatened heritage, the endangered heritage in particular (2006–2015), transl. M. Kisilowska, “Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi” 2017, special volume, 25–39.
• Buchwald-Pelcowa P., Powojenne wędrówki starych druków w Polsce, [in:] Symposia bibliologica. Dokumentacja księgozbiorów historycznych – współpraca krajowa i międzynarodowa. Skutki II wojny światowej dla bibliotek polskich, ed. H. Łaskarzewska, A. Mężyński, Warszawa 1995, pp. 151–159.
• Byberg L., Library history revisited: research areas and methodology, [in:] Conference proceedings. 65th IFLA Council and General Conference Bangkok, Thailand, August 20 – August 28, 1999, [online] https://archive.ifla.org/IV/ifla65/papers/132-84e.htm [Accessed 14.11.2022].
• Ciborowska-Rymarowicz I., Provenances of Early Printed Books from the Library of the Berdychiv Monastery of Discalced Carmelites, “Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi” 2019, Vol. 13, pp. 145–162.
• Czarnik O.S., W drodze do utraconej Itaki. Prasa, książki i czytelnictwo na szlaku Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich (1940–1942) oraz Armii Polskiej na Wschodzie i 2. Korpusu (1941–1946), Warszawa 2012.
• Franczyk-Cegła A., O zadaniach i metodologii badań proweniencyjnych w bibliologii na przykładzie badań nad kolekcją Baworovianum, “Bibliotheca Nostra. Śląski Kwartalnik Naukowy” 2018, No. 4(54), pp. 69–84.
• Gębołyś Z., Losy księgozbiorów niemieckich w Polsce po II wojnie światowej. Rekonesans badawczy, [in:] Księgozbiory rozproszone. Losy księgozbiorów historycznych po II wojnie światowej. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Muzeum Zamkowe w Malborku 19 października 2012 roku, ed. A. Siuciak, Malbork 2015, pp. 157–172.
• Gołębiowski Ł., Kurs bibliografii, 1831, E. Maruszak, J. Puchalski, ed. B. Bieńkowska, Warszawa 2017.
• Histoires du livre: Nouvelles orientations: Actes du Colloque du 6 et 7 septembre 1990 Göttingen, ed. H.E. Bödeker, Paris 1995.
• Informator o stratach bibliotek i księgozbiorów domowych na terytoriach polskich okupowanych w latach 1939–1945 (bez Ziem Wschodnich), U. Paszkiewicz, J. Szymański [et al.], ed. B. Bieńkowska, Poznań 2000.
• Iwaniak S., Ziemiańskie dobra kulturowe w województwie kieleckim (1944–1946), Kielce 1996.
• Jaroszewicz-Pieresławcew Z., W poszukiwaniu księgozbiorów historycznych mniejszości narodowych istniejących przed 1939 r., [in:] Symposia bibliologica. Dokumentacja księgozbiorów historycznych, współpraca krajowa i międzynarodowa. Skutki II wojny światowej dla bibliotek polskich, ed. H. Łaskarzewska, A. Mężyński, Warszawa 1995, pp. 55–61.
• Kaliszuk J., Szyller S., Badanie rękopisów średniowiecznych według Łukasza Gołębiowskiego, “Analecta” 2020, Vol. 29, No. 1, pp. 7–69.
• Koredczuk B., Badania nad książką, biblioteką i informacją w kręgu towarzystw naukowych, Wrocław 2021.
• Koredczuk B., Bibliologia dyscypliną rozwojową/integrującą czy adaptacyjną/zintegrowaną?, [in:] Książki mają swoją historię. Studia ofiarowane Profesor Barbarze Bieńkowskiej, ed. J. Puchalski et al., Warszawa 2021, pp. 37–51.
• Koredczuk B., Udział inteligencji prawniczej Królestwa Polskiego w kształtowaniu kultury książki (1815–1915), Wrocław 2011.
• Książki mają swoją historię. Studia ofiarowane Profesor Barbarze Bieńkowskiej, ed. J. Puchalski, Warszawa 2021.
• Kuźmina D., Zasoby Polonijnej Biblioteki Cyfrowej: czasopisma polonijne w Rosji, “Roczniki Historii Prasy Polskiej” 2020, Vol. 23, No. 3 (59), pp. 143–162.
• Lechowski P., Biblioteki Krakowa w okresie okupacji niemieckiej 1939–1945, Kraków 1999.
• Łaskarzewska H., Polskie Towarzystwo Bibliologiczne. Dwanaście lat działań na rzecz bibliologii polskiej, “EBIB” 2002, No. 11(40), [online] http://www.ebib.pl/2002/40/laskarzewska.php [Accessed 14.11.2022].
• Łaskarzewska H., Pracownia Dokumentacji Księgozbiorów Historycznych w Dziale Zbiorów Specjalnych Biblioteki Narodowej, “Z Badań nad Polskimi Księgozbiorami Historycznymi” 1993, Vol. 15, pp. 13–15.
• Łaskarzewska H., Zbiory przejęte i przemieszczone w bibliotekach polskich po drugiej wojnie światowej. Problemy własności, przykłady rozwiązań, [in:] Własność a dobra kultury, ed. G. Czubek, P. Kosiewski, Warszawa 2006, pp. 15–47.
• Matelski D., Losy polskich dóbr kultury w Rosji i ZSRR. Próby restytucji: archiwa – księgozbiory – dzieła sztuki – pomniki, Poznań 2003.
• Matwijów M., Walka o lwowskie dobra kultury w latach 1945–1948, Wrocław 1996.
• Mężyński A., Kommando Paulsen : grabież polskich dóbr kultury podczas II wojny światowej, Wrocław 2000.
• Mężyński A., Polskie Towarzystwo Bibliologiczne. Szkic historyczny, [in:] Książki mają swoją historię. Studia ofiarowane Profesor Barbarze Bieńkowskiej, ed. J. Puchalski et al., Warszawa 2021, pp. 52–76.
• Migoń K., Kultura książki. Program dla bibliologii i potrzeba dla studiów bibliotekoznawczych, [in:] Nauka o książce, bibliotece i informacji we współczesnym świecie, ed. M. Banacka. Warszawa 2003, pp. 11–20.
• Nowicki R., Rola katowickiej Zbiornicy Księgozbiorów Zabezpieczonych w powojennej ochronie zbiorów bibliotecznych w Polsce, Bydgoszcz 2015.
• Paszkiewicz U., Wybrane problemy dokumentacji zbiorów bibliotecznych na wschodnich ziemiach Rzeczypospolitej do 1939 roku, “Roczniki Biblioteczne” 2001, Vol. 45, pp. 55–90.
• Pirożyński J., Nowe kierunki w zagranicznych badaniach nad dawną książką, “Historyka” 1996, Vol. 26, pp. 71–87.
• Plis J., Księgozbiory rozproszone. Problemy prawne i biblioteczne, “Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 1996, Vol. 66, pp. 405–445.
• Plis J., Źródła dotyczące strat bibliotek w czasie II wojny światowej. Ocena ich wiarygodności, [in:] Symposia bibliologica. Dokumentacja księgozbiorów historycznych, współpraca krajowa i międzynarodowa. Skutki II wojny światowej dla bibliotek polskich, ed. H. Łaskarzewska, A. Mężyński, Warszawa 1995, pp. 139–150.
• Polonia Digital Library, [online] http://www.pbc.uw.edu.pl/information.html [Accessed 19.11.2022].
• Puchalski J., Program “Rejestracja zbiorów polskich za granicą ze specjalnym uwzględnieniem dziedzictwa zagrożonego, [in]: Kultura książki i prasy polonijnej. Dziedzictwo narodowe i światowe, ed. M. Kalczyńska, D. Sieradzka, Z. Małecki, Katowice 2009, pp. 112–126.
• Puchalski J., Program of the Department of Cultural Heritage of the Ministry of Culture and National Heritage of the Republic of Poland, transl. M. Kisilowska, “Slavic & East European Information Resources” 2013, Vol. 14, Issue 4, pp. 242–251.
• Puchalski J., Źródła do historii bibliotek w Polsce w latach 1918–1947. Studium bibliologiczne, Warszawa 2007.
• Riabinin D., Halina Chamerska (1922–2008), [in:] Teoretycy i praktycy polskiego bibliotekarstwa, ed. M. Lenartowicz, Warszawa 2012, pp. 32–35.
• Sipayłło M., O metodzie badań proweniencyjnych starych druków, “Z Badań nad Polskimi Księgozbiorami Historycznymi” 1975, Vol. 1, pp. 9–30.
• Socha I., Nauka o książce w Polsce w latach 1945–2015. Teoretyczne źródła inspiracji, “Roczniki Biblioteczne” 2016, Vol. 60, pp. 41–70.
• Straty bibliotek w czasie II wojny światowej w granicach Polski z 1945 roku. Wstępny
raport o stanie wiedzy. Parts 1–2, ed. A. Mężyński, Warszawa 1994.
• Szymański J., Trudności z identyfikacją bibliotek na ziemiach polskich w I połowie XX wieku, “Roczniki Biblioteczne” 2001, Vol. 45, pp. 41–54.
• Współczesne biblioteki polonijne i polskie poza krajem. Raport, ed. E. Maruszak, J. Puchalski, Warszawa 2010.
• Współczesne księgozbiory polskie za granicą. Informator. [Vol.] 1: Polskie i polonijne księgozbiory instytucji, ed. B. Bieńkowska, E. Maruszak, J. Puchalski, Warszawa 2009.
• Współczesne księgozbiory polskie za granicą. Informator. [Vol.] 2: Polonika w bibliotekach obcych, ed. B. Bieńkowska, E. Maruszak, J. Puchalski, Warszawa 2016.
