Polskie elementarze (podręczniki do nauki czytania ) z XVI i początku XVII w.
DOI:
https://doi.org/10.33077/uw.25448730.zbkh.2024.868Słowa kluczowe:
historia drukarstwa polskiego XVI w., polskie elementarze XVI i XVII w., nauka czytania, nauki katechizmoweAbstrakt
Od XVI do XVIII, a w szkółkach parafialnych i wiejskich do XIX w. uczono czytania znaną od starożytności metodą sylabizowania zwaną też metodą alfabetyczną. Istotną część wszystkich podręczników stanowiły nauki katechizmowe – stąd ich jednoznaczny charakter konfesyjny. Dwa najstarsze znane polskie podręczniki do nauki czytania były przeznaczone dla wyznawców konfesji augsburskiej. Jednak jest bardzo prawdopodobne, że pierwsze polskie elementarze, zawierające nauki katechizmowe zgodne z doktryną katolicką, zaczęto drukować w latach 20. XVI w. W artykule omówiono wszystkie znane obecnie edycje podręczników do nauki czytania pisma polskiego wydane w XVI i XVII w.
Bibliografia
Źródła drukowane
• Die altpolnischen Orthographien des 16. Jahrhunderts. Stanisław Zaborowski Jan Seklucjan – Stanisław Murzynowski Jan Januszowski, eingel. und hrsg. von S. Urbańczyk, unter Mitw. von R. Olesch, Köln–Wien 1983.
• Ickelsamer V., Die rechte weis aufs kürtzist lesen zu lernen, wie das zum ersten erfunden, und aus der rede vermerckt worde[n] ist, sampt einem gesprech zweyer kinder, aus dem wort Gottes, Erfurt, Johannes Loersfelt, 1527 (wyd. 2 rozszerzone: Marburg, Franz Rhode, 1534).
• Osiander A., Ein kurtzer begriff der hauptstueck, so in den Catechismum, das ist in die kinderleer gehoeren, Nürnberg, (Johann Petreius), 1531.
• Tenter G., Bibliothecae Schroederianae Sive Catalogi Librorum, In lingua quavis & facultate extantium, Viri Magnifici quondam & Maxime Strenui, Domini Georgii Schroederi [...] Pars Posterior, quam Auctionem Publicam, Legibus consuetis, In Porta, communiter dicta, Viridi (Auffm grünen Thor) MDCCXIX. d. 16. Octobr., Gdańsk 1719.
• Tomanek L., Tajemnice Bibljoteki Bodleyańskiej. Wywiad z prof. drem Stanisławem Kotem, „Kuryer Literacko-Naukowy” 1934, t. 11, nr 36, s. I-II.
• Zaborowski S., Orthographia seu modus recte scribendi et legendi polonicu[m] idioma q[uam] vtilissimus, Kraków, Florian Ungler, 1515.
• Tyrrell E.P., Simmons J.S.G., Slavonic books before 1700 in Cambridge libraries, „Transactions of the Cambridge Bibliographical Society” 1963, vol. 3, no. 5, s. 382–400.
Opracowania
• Benzing J., Zur Entstehung der Hahnenfibel, „Philobiblon” 1959, vol 3, s. 9–19.
• Burbianka M., Produkcja typograficzna Scharffenbergów we Wrocławiu, Wrocław 1968.
• Gessner C.F., Der so noethig als nuetzlichen Buchdruckerkunst und Schriftgiesserey, Dritter Theil, Leipzig 1741.
• Hanow M.C., Denkmahl der Danziger Buchdruckereyen und Buchdrucker, seit dem Jahre 1539 bis 1740. mit einigen Gedanken von künftiger Verbesserung des Druckes begleitet von Michael Christoph. Hanow. Philos. Prof. in Athenaeo Gedan. et Bibliothec., Danzig 1740.
• Kawecka-Gryczowa A., Korotajowa K., Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII w. T. 4: Pomorze, Wrocław 1962.
• Korzo M.A., O tekstach religijnych w XVI-wiecznych elementarzach polskich, „Pamiętnik Literacki” 2015, z. 1, s. 169–182.
• Malinowski L., Ślady dyjalektyczne w oznaczaniu samogłosek nosowych w kilku zabytkach języka polskiego wieku XV i XVI, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności” 1880, t. 7, s. 319–349.
• Osterloff W., Metodyka języka ojczystego w zakresie elementarnym, wyd. 2, Warszawa 1924.
• Pilarczyk F., Elementarze polskie od ich XVI-wiecznych początków do II wojny światowej. Próba monografii księgoznawczej, Zielona Góra 2003.
• Pirożyński J., O poznańskim drukarzu Piotrze Sextilisie z Obrzycka i o polskich elementarzach XVI w., „Studia Historyczne” 1988, t. 28, z. 1 (108), s. 3–14.
• Trentowski B., Chowanna czyli system pedagogiki narodowej jako umiejętności wychowania, nauki i oświaty, słowem wykształcenia naszej młodzieży. T. 2, Poznań 1842.
• Warmiński I., Andrz. Samuel i Jan Seklucyan, Poznań 1906.
• Wydra W., O najdawniejszej drukowanej książce w Poznaniu, Poznań 2003.
• Zborowski J., Początkowa nauka czytania, Warszawa 1959.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 - w pełni pozostają przy autorze.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.
