Polish primers (textbooks for learning to read) of the 16th and 17th centuries.
DOI:
https://doi.org/10.33077/uw.25448730.zbkh.2024.869Słowa kluczowe:
history of Polish printing in the 16th century, Polish primers of the 16th and 17th centuries, learning to read, catechism teachingsAbstrakt
From the 16th to the 18th, and in parish and village schools until the 19th century, reading was taught by the syllabication method known since antiquity, also known as the alphabetic method. Many of all textbooks were catechism teachings – hence their unambiguous confessional character. The two oldest known Polish reading textbooks were intended for followers of the Augsburg Confession. However, it is very likely that the first Polish primers, containing catechism teachings following Catholic doctrine, began to be printed in the 1520s. The article discusses all currently known editions of Polish script reading textbooks published in the 16th and 17th centuries.
Bibliografia
Printed sources
• Die altpolnischen Orthographien des 16. Jahrhunderts. Stanisław Zaborowski Jan Seklucjan – Stanisław Murzynowski Jan Januszowski, eingel. und hrsg. von S. Urbańczyk, unter Mitw. von R. Olesch, Köln-Wien 1983.
• Ickelsamer V., Die rechte weis aufs kürtzist lesen zu lernen, wie das zum ersten erfunden, und aus der rede vermerckt worde[n] ist, sampt einem gesprech zweyer kinder, aus dem wort Gottes, Erfurt, Johannes Loersfelt, 1527 (2nd expanded edition: Marburg, Franz Rhode, 1534).
• Osiander A., Ein kurtzer begriff der hauptstueck, so in den Catechismum, das ist in die kinderleer gehoeren, Nürnberg, (Johann Petreius), 1531.
• Tenter G., Bibliothecae Schroederianae Sive Catalogi Librorum, In lingua quavis & facultate extantium, Viri Magnifici quondam & Maxime Strenui, Domini Georgii Schroederi [...] Pars Posterior, quam Auctionem Publicam, Legibus consuetis, In Porta, communiter dicta, Viridi (Auffm grünen Thor) MDCCXIX. d. 16. octobr., Danzig 1719.
• Tomanek L., Tajemnice Bibljoteki Bodleyańskiej. Wywiad z prof. drem Stanisławem Kotem, „Kuryer Literacko-Naukowy” 1934. vol. 11, no. 36, pp. I-II.
• Zaborowski S., Orthographia seu modus recte scribendi et legendi polonicu[m] idioma q[uam] vtilissimus, Kraków, Florian Ungler, 1515.
• Tyrrell E.P., Simmons J.S.G., Slavonic books before 1700 in Cambridge libraries, “Transactions of the Cambridge Bibliographical Society” 1963, vol. 3, no. 5 (1963), pp. 382–400.
Elaborations
• Benzing J., Zur Entstehung der Hahnenfibel, “Philobiblon” 1959, vol 3, pp. 9–19.
• Burbianka M., Produkcja typograficzna Scharffenbergów we Wrocławiu, Wrocław 1968.
• Gessner C.F., Der so noethig als nuetzlichen Buchdruckerkunst und Schriftgiesserey. Dritter Theil, Leipzig 1741.
• Hanow M.C., Denkmahl der Danziger Buchdruckereyen und Buchdrucker, seit dem Jahre 1539 bis 1740. mit einigen Gedanken von künftiger Verbesserung des Druckes begleitet von Michael Christoph. Hanow. Philos. Prof. in Athenaeo Gedan. et Bibliothec, Danzig 1740.
• Kawecka-Gryczowa A., Korotajowa K., Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII w. Vol. 4: Pomorze, Wrocław 1962.
• Korzo M.A., O tekstach religijnych w XVI-wiecznych elementarzach polskich, „Pamiętnik Literacki” 2015, no. 1, pp. 169–182.
• Malinowski L., Ślady dyjalektyczne w oznaczaniu samogłosek nosowych w kilku zabytkach języka polskiego wieku XV i XVI, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności” 1880, vol. 7, pp. 319–349.
• Osterloff W., Metodyka języka ojczystego w zakresie elementarnym, 2nd ed., Warszawa 1924.
• Pilarczyk F., Elementarze polskie od ich XVI-wiecznych początków do II wojny światowej; Próba monografii księgoznawczej, Zielona Góra 2003.
• Pirożyński J., O poznańskim drukarzu Piotrze Sextilisie z Obrzycka i o polskich elementarzach XVI w., „Studia Historyczne” 1988, vol. 28, no. 1 (108), pp. 3–14.
• Trentowski B., Chowanna czyli system pedagogiki narodowej jako umiejętności wychowania, nauki i oświaty, słowem wykształcenia naszej młodzieży. Vol. 2, Poznań 1842.
• Warmiński I., Andrz. Samuel I Jan Seklucyan, Poznań 1906.
• Wydra W., O najdawniejszej drukowanej książce w Poznaniu, Poznań 2003.
• Zborowski J., Początkowa nauka czytania, Warszawa 1959.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 - fully remain with the author.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.
