Sylwa Aleksandra Jastkowskiego sędziego ziemskiego przemyskiego z II połowy XVII wieku
DOI:
https://doi.org/10.33077/uw.25448730.zbkh.2024.870Słowa kluczowe:
Sylwa, silva rerum, Aleksander Jastkowski, książka rękopiśmienna, rękopisAbstrakt
Sylwy (z łac. silva rerum, tj. las rzeczy) należą do kategorii domowych książek rękopiśmiennych, tworzonych w czasach staropolskich (XVII-XVIII w.) głównie w środowisku szlacheckim. Uznawane są one za cenione źródło do badań historyczno-literackich ze względu na różnorodność zawartych w nich materiałów, zbieranych przez swoich twórców bez określonego planu według ich upodobań, możliwości i potrzeb. Autorem jednego z większych dzieł tego rodzaju był Aleksander Jastkowski (ok. 1625/30-ok. 1691), szlachcic z ziemi przemyskiej województwa ruskiego, sędzia ziemski przemyski. Jego sylwę pt. Compendium omnis activitatis politici et rei economicae ex variis authoribus collectae (Narodowa Biblioteka Ossolineum we Wrocławiu, rękopis nr 3554) należy uznać za typowy przykład tego rodzaju piśmiennictwa. Sylwa ta tworzona była sukcesywnie prawdopodobnie przez ponad pół wieku głównie przez A. Jastkowskiego, a zakończona została już po jego śmierci na początku XVIII w. przez nieznane nam osoby. Liczy ona 594 kart i zawiera w odpisach liczne materiały, w większości dotyczące ówczesnego życia publicznego (ok. 45% całości rękopisu), takie jak: pisma publicystyczne, korespondencję i mowy dygnitarzy państwowych, diariusz sejmu 1652 r., akta sejmiku województwa ruskiego w Sądowej Wiszni i in. Poza tym znalazły się w niej zapiski A. Jaskowskiego dotyczące swoich spraw prywatnych, odpisy jego i jego rodziny dokumentów majątkowych, wypisy z przeczytanych książek i notatki z różnych dziedzin wiedzy (uprawa roli, medycyna, historia Polski i powszechna, tematyka prawno-ustrojowe i in.), utwory literackie, wzory i przykłady listów okolicznościowych, materiały dotyczące spraw prywatnych różnych osób.
Bibliografia
Źródła rękopiśmienne
• „Compendium omnis activitatis politici et rei economicae ex variis authoribus collectae”. Sylwa A. Jastkowskiego, Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, nr 3554.
• Wydawnictwa źródłowe
• Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z archiwum tzw. bernardyńskiego we Lwowie. T. 21: Lauda wiszeńskie 1648–1673, oprac. A. Prochaska, Lwów 1911; T. 22: Lauda wiszeńskie 1673–1732, oprac. A. Prochaska, Lwów 1914.
• Diariusz sejmu koronacyjnego 1669 roku, oprac. K. Przyboś i M. Ferenc przy współpr. J. Elżbieciak [i in.], Kraków 2004.
• Materiały źródłowe do dziejów kultury i sztuki XVI–XVIII w., zebr. i oprac. M. Gębarowicz, Warszawa 1973.
• Pisma do wieku i spraw Jana Sobieskiego. T. 1. Cz. 2, wyd. F. Kluczycki, Kraków 1881.
• Pisma polityczne z czasów panowania Jana Kazimierza Wazy 1648–1668. Publicystyka – egzorbitancje – projekty – memoriały. T. 1–3, zebr. i oprac. S. Ochmann-Staniszewska, Wrocław 1989–1991.
• Volumina legum. T. 5, wyd. J. Ohryzko, Petersburg 1860.
Opracowania i katalogi rękopisów
• Boniecki A., Herbarz polski. T. 8, Warszawa 1905.
• Czapliński W., Dwa sejmy w roku 1652, Wrocław 1955.
• Dąbkowski P., Palestra i księgi sądowe sanockie w dawnej Polsce, „Pamiętnik Historyczno-Prawny” 1925, t. 1, z. 6, s. 187–241.
• Dąbrowski J., Wykaz diariuszy sejmowych (1649–1668) z okresu panowania Jana II Kazimierza Wazy, „Studia Historyczne” 1996, t. 39, z. 3, s. 373–393.
• Elektorowie królów Władysława IV, Michała Korybuta, Stanisława Leszczyńskiego i spis stronników Augusta III, zest. J. Dunin-Borkowski i M. Dunin-Wąsowicz, „Rocznik Towarzystwa Heraldycznego” 1908/1909, t. 1.
• Inwentarz rękopisów Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu. T. 1: Rękopisy 1505–7325, oprac. zbiorowo pod red. J. Turskiej, Wrocław 1948.
• Matwijów M., Ostatnie sejmy przed abdykacją Jana Kazimierza 1667 i 1668, Wrocław 1992.
• Matwijów M., Rękopisy ze zbioru Józefa Wandalina Mniszcha (1670–1747) marszałka wielkiego koronnego, „Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi” 2022, t. 16, z. 1, s. 9–31.
• Matwijów M., Z problematyki staropolskiej książki rękopiśmiennej. Kopiariusze i zbiory materiałów życia publicznego XVII–XVIII w., „Roczniki Biblioteczne” 2011, t. 55, s. 29–68.
• Matwijów M., Zbiory materiałów życia publicznego jako typ książki rękopiśmiennej czasów staropolskich (1660–1760), Warszawa 2020.
• Partyka J., Rękopisy dworu szlacheckiego doby staropolskiej, Warszawa 1995.
• Roszak S., Archiwa sarmackiej pamięci. Funkcje i znaczenie rękopiśmiennych ksiąg silva rerum w kulturze Rzeczypospolitej XVIII wieku, Toruń 2004.
• Siniarska-Czaplicka J., Filigrany papierni położonych na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej od początku XVI do połowy XVIII wieku, Wrocław 1969.
• Starnawski J., Przemyska silva rerum, „Przegląd Humanistyczny” 1970, t. 14, nr 5, s. 91–117.
• Urzędnicy województwa ruskiego XIV–XVIII wieku (ziemie halicka, lwowska, przemyska, sanocka). Spisy, oprac. K. Przyboś, Wrocław 1987.
• Wićko D., Silva rerum Stafana Jana Sliznia XVII–XVIII stst. z uspaminami Alaksandra Sliznia za 1561–1649 hh. (sa zborau Nacyjanalnaj bib-lijateki Biełarusi), „Zdabytki. Dakumientalnyja Pomniki na Biełarusi” 2009, t. 11, s. 62–78.
• Wićko D., Silva rerum z XVIII wieku z pamiętnikiem Michała Adama Śliźnia (1691–1752) ze zbiorów Biblioteki Narodowej Białorusi w Mińsku, „Zapiski Historyczne” 2010, t. 75, z. 3, s. 99–109.
• Zachara M., Silva rerum Szyrmów, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1981, t. 26, s. 161–177.
• Zachara M., Sylwy – dokument szlacheckiej kultury umysłowej w XVII w., [w:] Z dziejów życia literackiego w Polsce XVI i XVII wieku, pod red. H. Dziechcińskiej, Wrocław 1980, s. 197–219.
• Zachara M.,, Twórca – odbiorca sylw szlacheckich w XVII wieku, [w:] Publiczność literacka i teatralna w dawnej Polsce, pod red. H. Dziechcińskiej, Warszawa–Łódź 1985, s. 117–129.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 - w pełni pozostają przy autorze.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.
