Opuszczone biblioteki w getcie warszawskim 1942–1944. Plany niemieckich bibliotekarzy
DOI:
https://doi.org/10.33077/uw.25448730.zbkh.2025.911Słowa kluczowe:
biblioteki żydowskie, getto warszawskie 1940-1943, okupacja hitlerowska w PolsceAbstrakt
W getcie warszawskim (1940-1943) w szczytowym momencie żyło ok. 450 tys. ludzi. Wielu z nich posiadało biblioteki domowe. Działały również księgarnie i wypożyczalnie publiczne, oprócz tego kwitł uliczny handel antykwaryczny. Wszystkie te książki pozostały na terenie getta po wywózce ich właścicieli do obozów zagłady i – ostatecznie – po powstaniu w getcie, liczbę tych woluminów szacuje się na ok. 500 tys.
Niemiecki bibliotekarz Wilhelm Witte, komisaryczny kierownik trzech największych bibliotek warszawskich, zaproponował władzom getta, iż pozbiera porzucone książki i przechowa je w budynku byłej Głównej Biblioteki Judaistycznej przy ul. Tłomackie. Okazało się to jednak prośbą nierealną, gdyż SS przejęło wszelkie pozostałe dobra żydowskie, jak również budynek Biblioteki i odmówiło Wittemu jakiegokolwiek dostępu do tych książek. W ten sposób książki mieszkańców getta uległy całkowitemu zniszczeniu w jego ruinach.
Bibliografia
• Biblioteki naukowe w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1945. Wybór dokumentów źródłowych. Wybór i oprac. A. Mężyński przy współpracy H. Łaskarzewskiej, Warszawa 2003.
• Engelking B., Leociak J., Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście, Warszawa 2013.
• Kronika getta łódzkiego, Litzmannstadt Getto 1941–1944. T. 5: Suplementy, oprac. i red. J. Baranowski [i in.],
• Łódź 2009.
• Mężyński A., Biblioteki Warszawy w latach 1939–1945, Warszawa 2010.
• Mężyński A., Dwa oblicza niemieckich bibliotekarzy w Polsce podczas okupacji 1939–1945, „Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi” 2022, t. 16, z. 3, s. 393–406.
• Mężyński A., Kommando Paulsen. Październik–grudzień 1939 r., Warszawa 1994.
• Olejnik I., Głód słowa drukowanego : o bibliotekach i czytelnictwie w Getcie Łódzkim, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum” 2013, nr 17, s. 97–108.
• Piotrowski S., Misja Odyla Globocnika. Sprawozdania o wynikach finansowych zagłady Żydów w Polsce, Warszawa 1949.
• Schidorsky D., Confiscation of libraries and assignments to forced labor. Two documents of the Holocaust, „Libraries and Culture” 1998, t. 33, nr 4, s. 347–348.
• Shavit D., Jewish Libraries in the Polish Ghettos during the Nazi era, „Library Quarterly” 1982, t. 52, nr 2, s. 103–121.
• Temkin B., Biblioteki żydowskie w Warszawie w świetle cyfr, „Dos Wirtszaftłeche Łebn” 1934, nr 6–7, s. 20–27.
• The Holocaust and the book. Destruction and preservation, ed. J. Rose, Amherst 2001.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 - w pełni pozostają przy autorze.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.
