Druki o tematyce wojennej w repertuarze wydawniczym warszawskiej drukarni księży misjonarzy

Hubert Juchimiuk

doi:10.33077/uw.25448730.zbkh.2025.938

Autor

Hubert Juchimiuk Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa, Polska https://orcid.org/0009-0002-8241-0566

DOI:

https://doi.org/10.33077/uw.25448730.zbkh.2025.938

Słowa kluczowe:

warszawska drukarnia księży misjonarzy , piśmiennictwo wojskowe , drukarstwo warszawskie , stare druki , druki urzędowe

Abstrakt

Drukarnia warszawskich księży misjonarzy (lazarystów) była znana przede wszystkim z publikacji poświęconych tematyce religijnej i moralnej, lecz nie był to jedyny obszar jej działalności. W repertuarze wydawniczym tej oficyny można również często odnaleźć znane i ważne teksty o tematyce wojennej, odbiegające od podstawowego profilu wydawniczego omawianej drukarni. Celem artykułu jest przedstawienie wstępnych wyników badań nad utworami dotyczącymi szeroko rozumianej problematyki wojennej, wydrukowanymi przez warszawskich misjonarzy. Pierwsze pytanie badawcze dotyczy określenia udziału tych druków w całym repertuarze wydawniczym oficyny. Kolejny problem analizowany w pracy to rola tych publikacji w kontekście całej produkcji drukarni misjonarzy. Ostatnie pytanie odnosi się do motywacji autorów, którzy decydowali się na druk swoich dzieł w omawianej oficynie. Badania przeprowadzono przede wszystkim metodą analityczno-syntetyczną oraz metodami bibliologii historycznej.

Bibliografia

Źródła drukowane:

Bézout É., Nauka matematyki do użycia artylerii francuzkiey [...], Tom Pierwszy, zawierający w sobie fundamenta arytmetyki i jeometryi, tłum. J. Jakubowski, W Warszawie, w drukarni XX. Missyonarzow, 1781, [online] https://polona.pl/preview/b2e864da-73c1-4b31-8388-2affd843923c [dostęp 30.06.2024].

Bézout É., Nauka matematyki do użycia artylerii francuzkiey [...], Tom Drugi, zawieraiący w sobie algebrę i przystosowanie algebry do jeometryi, tłum. J. Jakubowski, W Warszawie, w drukarni XX. Missyonarzow, 1781, [online] https://polona.pl/preview/4d083cc4-372f-4747–83ef-a47d7a25725d [dostęp 30.06.2024].

Bézout É., Nauka matematyki do użycia artylerii francuzkiey [...], Tom Trzeci, zawieraiący w sobie fundamenta powszechne mechaniki i hidrostatyki poprzedzone rachunkami służącemi za wstęp do nauk fizyczno-matematycznych, tłum. J. Jakubowski, W Warszawie, w drukarni XX. Missyonarzow, 1782, [online] https://polona.pl/preview/ae5059f2-9150-4e42-9d9d-c4d41f3a29e0 [dostęp 30.06.2024].

Bézout É., Nauka matematyki do użycia artylerii francuzkiey [...], Tom Czwarty, zawieraiący w sobie przystosowania zasad powszechnych mechaniki do różnych przypadków ruchu i równowagi, tłum. J. Jakubowski, W Warszawie, w drukarni XX. Missyonarzow, 1782, [online] https://polona.pl/preview/1af08177-1a8a-412a-a355-92792c20932a [dostęp 30.06.2024].

Estreicher K., Bibliografia polska, cz. 3, t. 12, Kraków 1891.

Estreicher K., Bibliografia polska, cz. 3, t. 18, Kraków 1900.

Estreicher K., Bibliografia polska, cz. 3, t. 19, Kraków 1903.

Estreicher K., Bibliografia polska, cz. 3, t. 24, Kraków 1912.

Jakubowski J., Nauka artyleryi zebrana z naypóźnieyszych Autorów [...], Tom Pierwszy. Traktujący o prochu i armatach, W Warszawie, w Drukarni XX. Missyonarzów, 1781, [online] https://polona.pl/preview/421b3fff-6b72-4bea-954b-fedc115bcea1 [dostęp 30.06.2024].

Jakubowski J., Nauka artyleryi zebrana z naypóźnieyszych Autorów [...], Tom Drugi. Traktuiący o moździerach, granatnikach, szturmakach, podkopach, tudzież o woiennem użyciu prochu [...], W Warszawie, w Drukarni XX. Missyonarzów, 1781, [online] https://polona.pl/preview/07cc568d-14a8-4642-9bb2-cf34e57d0001 [dostęp 30.06.2024].

Jakubowski J., Nauka artyleryi zebrana z naypóźnieyszych Autorów [...], Tom Trzeci. Traktuiący o różnych sprzętach i silniach woiennych [...], W Warszawie, w Drukarni XX. Missyonarzów, 1783, [online] https://polona.pl/preview/775b73a5-3eb4-4dac-9441-265a00ce71a4 [dostęp 30.06.2024].

Kinsky F., Elementarz służby wojskowej, tłum. A.F. Bruehl, W Warszawie: w Drukarni XX. Missionarzów, 1787, [online] https://polona.pl/preview/7e3e2683-8460-498e-bd4d-68bad9d8db4b [dostęp 30.06.2024].

Pobor generalny na powiększenie woyska Oboyga Narodow, [Warszawa, Drukarnia Misjonarzy], 1789, [online] https://polona.pl/item-view/77d156dc-631f-4c44-91f4-3034e1d269ea?page=5 [dostęp 30.06.2024].

Privilegia Typographica Polonorum. Polskie przywileje drukarskie 1493–1793, oprac. M. Juda, Lublin 2010.

Summaryusz Ofiar przez dobrowolne Subskrypcye na pierwsze potrzeby Woyska obiecanych i danych a Die 8 9bris 1788 Roku, [Warszawa] w Drukarni XX Missyonarzów, [1788], [online] https://polona.pl/item-view/829020e8-528e-40ff-94af-770f5245093a?page=4 [dostęp 30.06.2024].

Summaryusz Drugi Czyli dalszy ciąg Ofiar przez dobrowolne Subskrypcye na pierwsze potrzeby Woyska obiecanych i danych, [Warszawa] w Drukarni Missyonarzow, [1788], [online] https://polona.pl/item-view/53530d6d-0055-4ed4-bf91-ad5960cf95f5?page=0 [dostęp 30.06.2024].

Summaryusz czwarty czyli dalszy ciąg Ofiar przez dobrowolne Subskrypcye na pierwsze potrzeby Woyska obiecanych i danych, [Warszawa] w Drukarni XX. Missyonarzow, [1789], [online] https://polona.pl/item-view/6f44ec5c-b68f-45ee-afeb-a64d2d7deac4?page=4 [dostęp 30.06.2024].

Summaryusz szosty czyli dalszy ciąg ofiar przez dobrowolne subskrypcye na pierwsze potrzeby woyska, [Warszawa] w Drukarni XX. Missyonarzow, [1789], [online] https://polona.pl/item-view/e08ca27b-28f3–47c8-a7ec-e01987aff67c?page=0 [dostęp 30.06.2024].

Summaryusz siodm y czyli dalszy Ciąg Ofiar przez dobrowolne Subskrypcye na pierwsze Potrzeby Woyska, [Warszawa w Drukarni XX. Missyonarzow, 1789], [online] https://dlibra.kul.pl/dlibra/doccontent?id=18388 [dostęp 30.06.2024].

Opracowania:

Buchwald-Pelcowa P., Drukowi winniśmy oświecenie naszego wieku... Rola książki w drodze ku Oświeceniu, Warszawa 2003.

Chełmno, [w:] Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku, t. 4, oprac. A. Kawecka-Gryczowa, K. Korotajowa, Wrocław – Warszawa – Kraków 1962, s. 60–62.

Etat, [w:] Encyklopedia wojskowa, t. 2, red. O. Laskowski, Warszawa 1932, s. 555.

Gach P.P., Kasaty zakonów na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej i Śląska 1773–1914, Lublin 1984.

Grodzicki Faustyn Ignacy, [w:] L. Grzebień, Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564–1995, Kraków 2004, s. 197.

Hniłko A., Brühl Alojzy Fryderyk (1739–1793), [w:] PSB, t. 3, Kraków 1937, s. 13–16.

Komput, [w:] Encyklopedia wojskowa, t. 4, red. O. Laskowski, Warszawa 1934, s. 409.

Krauze-Karpińska J., Uzupełnienia do Bibliografii polskiej Estreichera na podstawie rękopiśmiennej księgi wpływów i wydatków warszawskiej Drukarni Misjonarzy, „Rocznik Biblioteki Narodowej” 2006, t. 37/38, s. 152–218.

Krauze-Karpińska J., Warszawska drukarnia księży misjonarzy (1790–1796), Warszawa 2020.

Libera Z., Życie literackie w Warszawie w czasach Stanisława Augusta, Warszawa 1971.

Misjonarze Warszawa, [w:] Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku, t. 3 cz. 2, red. K. Korotajowa, J. Krauze-Karpińska, Warszawa 2001, s. 203–214.

Mitzler de Kolof Wawrzyniec, [w]: Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku, t. 3 cz. 2, red. K. Korotajowa, J. Krauze-Karpińska, Warszawa 2001, s. 215–223.

Pachoński J., Kąsinowski Florian Stanisław h. Nałęcz (1764–1828), [w:] PSB, t. 12, Wrocław – Warszawa – Kraków 1966–1967, s. 305.

Pietrzkiewicz D., Książki z warszawskiej drukarni Księży Misjonarzy w ogłoszeniach prasowych (1780–1792), „Analecta. Studia i materiały z dziejów nauki” 2003, r. 12, z. 1–2, s. 203–234.

Pingree D., Bézout Étienne, [w:] Dictionary of scientific biography, vol. 2, New York 1970, s. 111–115.

Poplatek J., Grodzicki Faustyn (ur. 1709), [w]: PSB, t. 8, Wrocław – Kraków – Warszawa 1959–1960, s. 614.

Puchowski K., Szybiński Gabriel, w zakonie Dominik (1730–1799), [w:] PSB, t. 49, Warszawa – Kraków 2013–2014, s. 516–518.

Rospond S., Misjonarze św. Wincentego à Paulo, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 12, Lublin 2008, k. 1250–1252.

Schletz A., Skrzyński S., Jakubowski Józef h. Topór (1743–1814), [w:] PSB, t. 10, Wrocław – Warszawa – Kraków 1962, s. 386–388.

Sułek Z., Wojskowość polska w latach 1764–1794, [w:] Zarys dziejów wojskowości polskiej do roku 1864, t. 2, red. J. Sikorski, Warszawa 1966, s. 174–267.

Szczepaniec J., Obowiązkowy egzemplarz biblioteczny w Polsce w drugiej połowie XVIII w., „Rocznik Zakładu Narodowego im. Ossolińskich” 1957, t. V, s. 381–390.

Szwejkowska H., Książka drukowana XV–XVIII wieku. Zarys historyczny, Wrocław 1987.

Wachułka A., Kruger Oswald (ok. 1598–1655), [w:] PSB, t. 15, s. 450–451.

Wanat B.J., Drukarnia Karmelu fortecy Najświętszej Maryi Panny w Berdyczowie. Działalność wydawnicza i poligraficzna Karmelitów Bosych w Berdyczowie na Ukrainie, Kraków 2002.

Warszawa, [w:] Bibliografia literatury polskiej Nowy Korbut, t. 4, Oświecenie. Hasła ogólne, rzeczowe i osobowe A-H, red. T. Mikulski, Warszawa 1966, s. 117–120.

Warszawa, [w:] Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564–1995, oprac. L. Grzebień, Kraków 1996, s. 719–722.

Warszawa, [w:] Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku, t. 3 cz. 2, red. K. Korotajowa, J. Krauze-Karpińska, Warszawa 2001, s. 367–372.

Wyszczelski L., Teorie wojenne i ich twórcy na przestrzeni dziejów. Myśl wojskowa od powstania do końca lat osiemdziesiątych XX wieku, Warszawa 2009.

Zieliński M., Chełmno civitas totuis Prussiae metropolis XVI–XVIII w, Bydgoszcz 2007.

Zych-Kwiatkowska A., Piotr Dufour, drukarz warszawski doby Oświecenia – działalność zawodowa i społeczna ,,Podkarpackie Studia Biblioteczne” 2015, nr 4, s. 6–15.

Zakony męskie w Polsce w 1772 r., red. L. Bieńkowski, J. Kłoczkowski, Z. Sułowski, Lublin 1972.

Żbikowska-Migoń A., Książka naukowa w produkcji typograficznej polskiego Oświecenia, [w:] Dawna książka i kultura. Materiały międzynarodowej sesji naukowej z okazji pięćsetlecia sztuki drukarskiej w Polsce red. S. Grzeszczuk, A. Kawecka-Gryczowa, Wrocław 1975.

Netografia:

Kinsky von Wchinitz und Tettau, Franz Joseph Graf, [w:] S. Digby, L. Kudrna, Bibliographical Dictionary of all Austrian Generals during the French Revolutionary and Napoleonic Wars 1792–1815, [online] https://www.napoleon-series.org/research/biographies/Austria/AustrianGenerals/c_AustrianGeneralsK.html#K30 [dostęp 27.06.2024].