Echa wydarzeń włocławskiego 1905 roku na łamach „Kuriera Warszawskiego”
DOI:
https://doi.org/10.33077/uw.25448730.zbkh.2025.942Słowa kluczowe:
„Kurier Warszawski” , Włocławek , rewolucja 1905–1907 , strajk szkolnyAbstrakt
W guberni warszawskiej Włocławek był drugim co do wielkości miastem po Warszawie. Dostrzegalne były bliskie powiązania między wydawcami i publicystami obu tych ośrodków. Jednym z tytułów prasowych najczęściej kolportowanych przez włocławskich rozprowadzających był „Kurier Warszawski”. Wydarzenia, które miały miejsce we Włocławku w 1905 roku, znajdowały odzwierciedlenie na łamach warszawskiej prasy, choć relacje ograniczały się do najważniejszych incydentów. Jednocześnie mieszkańcy Włocławka korzystali z tego poczytnego dziennika do publikowania ogłoszeń i anonsów handlowych. Celem niniejszego opracowania było ustalenie, w jakim stopniu wydarzenia z początkowego okresu rewolucji 1905–1907, w tym strajk szkolny, były relacjonowane w „Kurierze Warszawskim” oraz jak w tym kontekście kształtował się obraz miasta. Przeprowadzono analizę porównawczą z wykorzystaniem trzech źródeł z 1905 roku: „Kuriera Warszawskiego”, „Ech Płockich i Włocławskich” oraz „Dziennika Chicagoskiego”. Relacje z Włocławka ukazały się w 197 regularnych numerach i porannych dodatkach „Kuriera Warszawskiego”, a także w 98 numerach regularnych i 8 dodatkowych wydaniach amerykańskiego „Dziennika Chicagoskiego”. W warszawskiej gazecie najwięcej informacji publikowano w działach takich jak „Z miasta”, „Ze sportu”, „Rozporządzenia i ogłoszenia”, „Wypadki” oraz w ogłoszeniach drobnych. Co istotne, po strajku szkolnym bardziej szczegółowo zaczęto relacjonować wydarzenia takie jak sierpniowe regaty.
Bibliografia
Źródła
Bezrobocie krawców, „Echa Płockie i Włocławskie” (dalej: EPiW) 1905, nr 51, s. 2.
Bezrobocie, EPiW 1905, nr 13, s. 3.
Budżet okręgu komunikacji, „Kurier Warszawski” (dalej: KW) 1905, nr 24, s. 2.
Cukier, KW: dodatek poranny 1905, nr 182, s. 6; 217, 218, 268.
Czytelnia kolejowa, KW 1905, nr 260, s. 4.
Doroczne posiedzenie Akademii Umiejętności w Krakowie, KW 1905, nr 140, s. 2–3.
Dyrekcja Towarzystwa Kredytowego miasta Warszawy, KW 1905, nr 11, s. 12; nr 87, s. 11.
Echa dni, EPiW 1905, nr 88, s. 2; nr 89, s. 2; nr 93, s. 2.
Echa zbrodni, EPiW 1905, nr 20, s. 3.
[Grono amatorów-handlowców...], KW 1905, nr 25, s. 3.
Instrukcja pożyczkowa, KW 1905, nr 72, s. 4.
J.Wł., Z Towarzystwa Kredytowego m. Warszawy, KW 1905, nr 349, s. 2.
Karwecki L., Czy mamy się obawiać epidemii cholery w Warszawie? KW 1905, nr 267, s. 2.
Kolej Kujawska, EPiW 1905, nr 82, s 2.
Kolejka Brześć – Włocławek, „Hasło” 1908, nr 117, s. 3.
Kolejka kujawska, EPiW 1905, nr 85, s. 2.
Kolejka między Włocławkiem a Piotrkowem Kujawskim, EPiW 1905, nr 63, s. 2.
Korespondencje, KW 1905, nr 196, s. 4; 250, s. 7; nr 326, s. 4.
Korespondencje. Kolejka elektryczna, KW 1905, nr 160, s. 7.
Korespondencje. Napad, KW nr 256, s. 5; nr 259, s. 8.
Korespondencje. Podczas przedstawienia, KW 1905, nr 9, s. 5.
Korespondencje. Telefony we Włocławku, KW 1905, nr 244, s. 4.
Korespondencje. Telefony, KW 1905, nr 272, s. 6.
Korespondencje. Wizytacja pasterska, KW 1905, nr 194, s. 5; nr 200, s. 4.
Korespondencje. Wystawa we Włocławku, KW 1905, nr 280, s. 1, 4.
Korespondencje. Z Włocławka, KW 1905, nr 38, s. 6; nr 43–46, s. 6.
Korotyński W., Dawne rady miejskie, KW 1905, nr 213, s. 1–2.
Kronika sądowa. Truciciel, KW 1905, nr 116, s. 9.
Manifestacje na prowincji, KW 1905, nr 307–308, s. 7–8.
Mianowania w diecezji kaliskiej, KW: dodatek poranny 1905, nr 12, s. 5.
Mobilizacja, KW 1905, nr 185, s. 8.
Najważniejsze nowiny, KW 1905, nr 106, s. 2.
Najważniejsze nowiny; Korespondencje, KW: dodatek poranny 1905, nr 280, s. 1, 4.
Najważniejsze nowiny; Wiadomości bieżące, KW 1905, nr 211, s. 1, 3.
Narada wioślarzy, KW: dodatek poranny 1905, nr 27, s. 2.
Nekrolog, KW 1905, nr 112, s. 10; nr 170, s. 7.
Nekrolog, KW: dodatek poranny 1905, nr 25, s. 3; nr 213, s. 3.
Nekrologja, KW 1905, nr 346, s. 6.
Nowa czytelnia, EPiW1905, nr 85, s. 2.
Nowa kolejka, EPiW 1905, nr 45, s. 3.
Nowe pomniki, EPiW 1905, nr 85, s. 2.
Ofiary. Na chleb dla głodnych pozbawionych pracy, KW 1905, nr 179, s. 5; nr 319, s. 4.
Ofiary. Na obiady i chleb dla głodnych, KW 1905, nr 205, s, 6.
[Ogłoszenie], KW 1905, nr 131, s. 11; nr 136, s. 10; nr 140, s. 14; nr 240, s. 10.
Osobiste, KW 1905, nr 156, s. 2.
Osobiste. Żegluga świąteczna, KW 1905, nr 158, s. 3, 9;
Ostatnie telegramy, KW: dodatek poranny 1905, nr 263, s. 4.
Ostatnie telegramy. Włocławek, KW 1905, nr 247, s. 4.
Ostatnie wiadomości, KW 1905, nr 246, s. 9.
Pisarek W., Analiza zawartości prasy, Kraków 1983.
Port i bulwar we Włocławku, KW: dodatek poranny 1905, nr 25, s. 2.
Port włocławski, KW 1905, nr 94, s. 2.
Posiedzenia, KW 1905, nr 289, s. 4.
Poszlaki, EPiW 1905, nr 21, s. 3.
Poszukiwanie morderców przez ogłoszenia, EPiW 1905, nr 23, s. 3.
Poświęcenie pomników, EPiW 1905, nr 83, s. 2; nr 86, s. 2.
Pożyczki dla miast, KW 1905, nr 69, s. 4.
Pożyczki na prowincję, KW 1905, nr 103, s. 5.
[Prezesa rady opiekuńskiej...], KW 1905, nr 67, s. 5.
[Przełożona prywatnej szkoły...], KW 1905, nr 283, s. 12.
Przeniesienie duchowieństwa, KW 1905, nr 119–120, s. 9.
Przerwa w pracy, EPiW 1905, nr 36, s. 3.
[Reklama], KW 1905, nr 4, s. 13; nr 39, s. 11; nr 43–46, s. 16; nr 84, s. 11; nr 89, s. 13; nr 92, s. 19; nr 96, s. 12.
[Reklama], KW 1905, nr 59, s. 11; KW: dodatek poranny 1905, nr 73, s. 6; nr 87, s. 6; nr 91, s. 6; nr 101, s. 6.
Rozporządzenia i zawiadomienia, KW 1905, nr 38, s. 6; nr 89, s. 5; nr 99, s. 6; nr 108, s. s. 4, 11; nr 163, s. 4; nr 191, s. 3. [Ogłoszenie]; nr 264, s. 2.
Rozporządzenia i zawiadomienia. Przewóz wołów, KW 1905, nr 180, s. 7.
Rozporządzenia i zawiadomienia. Zmiany w sądownictwie, KW 1905, nr 327, s. 6; nr 329, s. 5.
[Rząd gubernialny warszawski do spraw powinności wojskowej...], KW 1905, nr 201, s. 6.
Sadowski H., Wystawa Marjańska, KW 1905, nr 180, s. 4–5; nr 188, s. 1–2.
Samobójstwo w więzieniu, KW 1905, nr 235, s. 5.
Strajk kolejowy, EPiW 1905, nr 86, s. 3; nr 87, s. 2.
Strajk pocztowo-telegraficzny, EPiW 1905, nr 96, s. 3.
Strajk pracownic igły, EPiW 1905, nr 91, s. 3.
Strajk szkolny, KW 1905, nr 43–46, s. 6.
Szkoła gospodarstwa wiejskiego, EPiW 1905, nr 6, s. 3.
Szkoła handlowa, EPiW 1905, nr 14, s. 3.
Szkoła w Kruszynku, EPiW 1905, nr 14, s. 3.
Telefony we Włocławku, KW 1905, nr 74, s. 4; nr 76, s. 3.
Telefony, EPiW 1905, nr 20, s. 3; nr 69, s. 2; nr 70, s. 2.
Telefony we Włocławku, EPiW 1905, nr 49, s. 2;
Telegramy, „Dziennik Chicagoski” 1905, nr 32, s. 1.
TKW, [13 marca zmarł...], KW 1905, nr 72, s. 10; nr 73, s. 4.
Towarzystwo pożyczkowo-oszczędnościowe rzemieślników i drobnych kupców we Włocławku, KW 1905, nr 71, s. 10.
U Techników. Port we Włocławku, KW 1905, nr 95, s. 6.
Uroczystość wioślarska, EPiW 1905, nr 71, s. 2.
W diecezji kaliskiej, KW 1905, nr 14, s. 11.
[W dniu 28 lutego...], KW 1905, nr 64, s. 7.
[W Włocławku...], „Dziennik Chicagoski” 1905, nr 53, s. 5.
Walka z cholerą, KW: dodatek poranny 1905, nr 270, s. 3–4.
Warszawa, „Dziennik Chicagoski” 1905, nr 243, s. 8; nr 219, s. 1.
Węgle kamienne, KW 1905, nr 68, s. 4.
Wiadomości bieżące, KW: dodatek poranny 1905, nr 259, s. 2.
Wiadomości bieżące. Cholera w Królestwie Polskim, KW 1905, nr 269, s. 9.
Wiadomości bieżące. Klasztory, KW: dodatek poranny 1905, nr 163, s. 2.
Wiadomości bieżące. Nie ma cholery, KW 1905: dodatek poranny, nr 245, s. 2.
Wiadomości bieżące. Pamięci biskupów, KW 1905, nr 296, s. 2.
Wiadomości bieżące. Wobec cholery, KW 1905, nr 243, s. 5.
Wieści z ojczyzny. Włocławek, „Dziennik Chicagoski” 1905, nr 1, s. 5.
Włocławiak, Włocławek na początku XX wieku, EPiW 1905, nr 89, s. 2.
Włocławski Komitet Robotniczy Polskiej Partii Socjalistycznej, Towarzysze! [Inc.:] Robotnicy całego świata już od lat 15 święcą rokrocznie dzień 1 maja [...], Włocławek 1905, s. 2.
Wypadki na kolei, KW: dodatek poranny 1905, nr 228, s. 2.
Wypadki na kolejach, KW: dodatek poranny 1905, nr 130, s. 3.
Z miasta, KW 1905, nr 60, s. 3; nr 62, s. 2.
Z miasta. Cholera w kraju, KW 1905, nr 287, s. 4.
Z miasta. P. Zofia Gerkowa..., KW 1905, nr [298–301], s. 4.
Z miasta. U wioślarzy, KW 1905, nr 198, s. 3.
Z miasta. U wioślarzy, KW 1905, nr 218, s. 2–3.
Z miasta. Wystaw marjańska, KW 1905, nr 133, s. 3; nr 148, s. 8.
Z teatru i muzyki, KW 1905, nr 263, s. 3.
Z T-ow Wioślarskiego, EPiW 1905, nr 69, s. 2; nr 72, s. 3; nr 77, s. 3.
Z T-stwa wioślarskiego, EPiW 1905,
Z T-wa wioślarskiego, EPiW 1905,.
Z Włocławka, „Kurier Poranny” 1905, nr 63, s. 2.
Z Włocławka, KW 1905, nr 72, s. 5.
Zabójstwo, „Słowo” 1905, nr 55, s. 3.
Zakup koni, KW 1905, nr 214, s. 5.
Zamknięcie przystani, EPiW 1905, nr 79, s. 3.
Zapowiedź, KW 1905, nr 121–123, s. 9.
Zarząd Żeglugi Maurycego Fajansa, KW 1905, 110, s. 10.
Zarząd Żeglugi Parowej St. Górnickiego, EPiW 1905, nr 26, s. 4; nr 29, s. 4; nr 32, s. 4.
Zbrodnia, EPiW 1905, nr 19, s. 3.
Ze sportu, KW 1905, nr 83, s. 11.
Ze sportu. Poświęcenie łodzi, KW 1905, nr 246, s. 3.
Ze sportu. Regaty dzisiejsze, KW 1905, nr 224, s. 8.
Ze sportu. Regaty sierpniowe, KW 1905, nr 223, s. 10; nr 225, s. 8–9.
Ze sportu. Wycieczki klubowe, KW 1905, nr 216, s. 9.
Ze szkół, EPiW 1905, nr 20, s. 3.
Zmiany w duchowieństwie, KW 1905, nr 231, s. 5.
Zmiany w duchowieństwie, KW 1905, nr 52, s. 2.
Zwolnienie, EPiW 1905, nr 61, s. 3.
Źródła do dziejów klasy robotniczej na ziemiach polskich, pod red. S. Kalabińskiego, t. 3, cz. 2, Warszawa 1971.
Opracowania
Album Wystawy Maryańskiej w Warszawie w roku 1905, z. 5–6, Warszawa 1905.
Alchimowicz W., Jak powstała pierwsza gazeta na Kujawach, [w:] „Kujawianin. Kalendarz braci Piotrowskich”, Włocławek 1928, s. 103–104.
Anculewicz Z., Kurier Warszawski w latach 1821–1868, Olsztyn 1997.
Anculewicz Z., Stosunek władz Królestwa Polskiego do „Kuriera Warszawskiego” w latach 1868–1915, „Studia Medioznawcze” 2002, nr 2 (7), s. 105–124.
Anculewicz Z., Świat i ziemie polskie w oczach redaktorów i współpracowników „Kuriera Warszawskiego” w latach 1868–1915, Warszawa 2002.
Arentowicz Z., Moje wspomnienia ze strajku szkolnego w roku 1905, „Życie Włocławka i Okolicy” 1930, nr 2, s. 4.
Danielewicz J., Ruch robotniczy we Włocławku i regionie do 1918 r., [w:] Z dziejów ruchu robotniczego na Kujawach Wschodnich i Ziemi Dobrzyńskiej, Bydgoszcz 1982, s. 24–25.
Dąbrowska-Cendrowska O., Recepcja podręcznika „Analiza zawartości prasy” w kręgach badaczy mediów, czyli zaraźliwa metoda badawcza, „Zeszyty Prasoznawcze” 2019, t. 62, nr 2 (238), s. 117–127.
Dziesięciolecie Biblioteki Kolejowej przy Dr. Żel. Warszawsko-Wiedeńskiej z 5 ilustracjami, Warszawa 1908.
Dziki T., Przemysł włocławski w latach 1870–1918. Gospodarcze i społeczne aspekty industrializacji, Toruń 2004.
Epitafia i płyty nagrobne Katedry Włocławskiej, Włocławek 2012.
Grabowski Adam, „Rocznik Naukowo-Literacko-Artystyczny (encyklopedyczny) na rok 1905”, Warszawa 1905, s. 77.
Gruszczyńska M., Pawlak M., Strajk szkolny we Włocławku w 1905 r., [w:] Kujawy Wschodnie i Ziemia Dobrzyńska w dobie rewolucji 1905–1907 roku, pod red. M. Wojciechowskiego, Włocławek 1987, s. 25–44.
Gutry C., Z historii czasopism płockich, „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1970, t. 9, nr 1, s. 121–129.
Kalabiński S., Tych F., Czwarte powstanie czy pierwsza rewolucja. Lata 1905–1907 na ziemiach polskich, Warszawa 1976.
Karpus Z., Rewolucja 1905–1907 r. we Włocławku i powiecie, [w:] Kujawy Wschodnie i Ziemia Dobrzyńska w dobie rewolucji 1905–1907 roku, pod red. M. Wojciechowskiego, Włocławek 1987, s. 7–23.
Kieloch T., Udział Włocławka w walkach o niepodległość w latach 1794–1918, [w:] Włocławek. Dzieje miasta, t. 1. Od początków do 1918 roku, pod red. J. Staszewskiego, Włocławek 1999, s. 624–688.
Klęk M., Płaneta P., Kwestia polska na łamach „New York Times” w latach 1863–1921, „Naukowy Przegląd Dziennikarski” 2021, nr 4 (40), s. 22–81.
Kolejka Brześć – Włocławek, „Hasło” 1908, nr 117, s. 3.
Kowalczyk R., Metodologiczne podstawy badania zawartości prasy lokalnej, „Przegląd Politologiczny” 2012, nr 1, s. 161–180.
Kucharska M., Grabowski Adam, [w:] PSB, t. 8, Warszawa 1959–1960, s. 481.
Kurier Warszawski. Książka jubileuszowa ozdobiona 247 ilustracjami 1821–1896, Warszawa 1896.
Lisowska-Magdziarz M., Płetna P., Analiza zawartości oraz inne techniki badania treści medialnych na łamach „Zeszytów Prasoznawczych”, [w:] Zeszyty Prasoznawcze. Analiza zawartości (1957–2012), pod red. M. Kawki, R. Filasa i P. Płanety, Kraków 2016, s. 161–189.
Morawska U.M., Drukarstwo płockie do roku 1918, Płock 1984.
Nakłady prasy w Warszawie w latach 1905–1906, oprac. J. Myśliwski, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 1981, t. 20, s. 119–124.
Narastanie rewolucji w Królestwie Polskim 1900–1914, oprac. H. Rappaport, Warszawa 1960.
Nir R., Szkice z dziejów Polonii, Orchard Lake 1990.
Notkowski A., Z dziejów prasy polskiej na Kujawach wschodnich do 1918 r., „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1971, t. 10, nr 3, s. 303–332.
Pisarek W., Analiza zawartości prasy, Kraków 1983.
Pisma i gazety, godne czytania i poparcie, na które prenumeratę nadsyłać można do Księgarni Powszechnej w Włocławku, „Kalendarz Powszechny Ilustrowany na rok 1912”, Włocławek [1911], s. 31.
Rojewski T., Ilustrowane Echa Włocławskie 1881–1918, Włocławek 2018.
S. Orgelbranda Encyklopedia powszechna z ilustracjami i mapami, t. 15, Warszawa 1903.
Sandecki M., Włocławek nad Wisłą. Żegluga od czasów najdawniejszych do końca epoki parowców, Włocławek 2015.
Stankiewicz W., Chłopi polscy w walce z wyzyskiem obszarniczym i uciskiem carskim, [w:] Rok 1905 na ziemiach polskich, Warszawa 1955, s. 152.
Szymański J., Parafia w Meriden i jej duszpasterze na łamach „Dziennika Chicagoskiego” w latach 1893–1920, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 2020, nr 114, s. 388–390.
Tetelowska I., Zasady kategoryzacji zawartości dzienników, „Zeszyty Prasoznawcze” 1965, nr 3, s. 34.
Tobera M., „Wesołe gazetki”. Prasa satyryczno-humorystyczna w Królestwie Polskim w latach 1905–1914, Warszawa – Łódź 1988.
Tobera M., Cenzura prasy w Cesarstwie Rosyjskim na przełomie XIX i XX w., [w:] Piśmiennictwo – systemy kontroli – obiegi alternatywne, pod red. J. Kosteckiego i A. Brodzkiej, Warszawa 1992, s. 175–223.
Tucholski Z., Opis kolei podjazdowych w guberni warszawskiej z 1911 r. Nieznany dokument w zasobie Archiwum Państwowego w Warszawie, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 2022, nr 4, s. 149–157.
Wasilewski K., Pamięć o powstaniu styczniowym na łamach prasy polonijnej w USA na przełomie XIX i XX w., „Rocznik Historii Prasy Polskiej” 2022, t. 25, s. 9–10.
Więcek M., Zanim powstała centrala. Początki telefonii w Krakowie w świetle materiałów prasowych, „Maszyny Elektryczne – Zeszyty Problemowe” 2018, nr 4 (120), s. 209–216.
Wilczek-Karczewska M., Rozwój kolei żelaznych na ziemiach polskich w ujęciu historyczno-prawnym, „Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny” 2015, nr 1 (4), s. 102–105.
Winiarski A., Włocławskie Towarzystwo Wioślarskie 1886–2018, Włocławek 2019.
Włocławski Komitet Robotniczy Polskiej Partii Socjalistycznej, Towarzysze! [Inc.:] Robotnicy całego świata już od lat 15 święcą rokrocznie dzień 1 maja [...], Włocławek 1905, s. 2.
Wolny-Zmorzyński K., Kaliszewski A., Furman W., Gatunki dziennikarskie. Teoria, praktyka, język, Warszawa 2009.
Wolny-Zmorzyński K. i in., Prasowe gatunki dziennikarskie, Warszawa 2014.
Wróblewski W., Podłoże społeczno-ekonomiczne strajków 1905 roku we Włocławku, „Debiuty Naukowe WSHE – HISTORIA” 1999, t. 2, s. 97–117.
Załęski W., Z statystyki porównawczej Królestwa Polskiego. Ludność i rolnictwo, Warszawa 1908.
Załuski B., Wspomnienia i refleksje na tle przebiegu walki o szkołę polską (1905–1930), Warszawa 1932.
Zasada Z.J., Nowacki Leon Czesław, [w:] Włocławski słownik biograficzny, t. 3, pod red. S. Kunikowskiego, Włocławek 2005, s. 118–119.
Ziółkowski B., Włocławek. Kalendarium miasta, Włocławek 2003.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 - w pełni pozostają przy autorze.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.
