Od cudzysłowów ostrych do chorągiewki

Próby kształtowania uzusu typograficznego w polskich publikacjach

Autor

  • Dorota Ucherek

DOI:

https://doi.org/10.33077/uw.25448730.zbkh.2022.698

Słowa kluczowe:

uzus typograficzny, uzus redakcyjny, układ typograficzny, layout, książka kongenialna, norma wydawnicza, konwencja wydawnicza, d2d.pl, Robert Oleś

Abstrakt

The aim of the article is to answer the question in what situations and contexts departing from traditional typographic and editorial norms and conventions turns out to be fortunate, as well as to present the mechanisms of introducing non-traditional solutions among readers and on the market, and thus shaping typographic and editorial usus. After defining the basic terms for the article: typographic and editorial usus, typography itself and the concept of a congenial book, traditional Polish typographic layouts and editorial solutions are presented on the example of the quarterly “Pamiętnik Literacki” (“Literary Memoir”) and the series Biblioteka Narodowa (National Library). Next, 11 representative publications on typography, prepared by the d2d.pl company, are analysed from this angle. The analysis covers such aspects of layout as the parameters of headings, text alignment, the function of highlights, the method of isolating quotations, the use of margins, pagination, types of figures, the location of footnotes, the form of their numbers and references in the main text, the use of first and second degree quotation marks, as well as the appearance of ornaments. The analysis leads to the conclusion that in the case of books dealing with typography, preserving their original typographic form was the best possible choice, because this form, no less than the content of the text itself, conveys information about the views and recommendations of the authors. The introduction of such solutions to the Polish publishing market and to the readers’ awareness by a publishing house respected in the editorial environment undoubtedly influences the typographic and editorial usus, and it can be expected that in time it will also transform the related norms.

Bibliografia

Anna [?], Mitchell, S. & Wightman, M. – „Book Typography: A Designer’s Manual”, http://graphicdesignvisualbooklist.blogspot.com/2012/02/mitchell-s-wightman-m-book-typography.html [dostęp: 15.09.2021].

Bartmiński J., Niebrzegowska-Bartmińska S., Tekstologia, Warszawa 2009.

Bierkowski T., O redefinicji typografii oraz nowej metodologii tworzenia komunikatów typograficznych, „Sztuka Edycji” 2016, nr 2.

Bierkowski T., O typografii, Gdańsk 2008.

Bosshard H. R., Reguła i intuicja. O rozwadze i spontaniczności projektowania, przeł. P. Piszczatowski, Kraków 2017.

Bringhurst R., Elementarz stylu w typografii, przeł. D. Dziewońska, Kraków 2007.

Degen D., Tworzenie zasad opracowania edytorskiego w PRL-u. Przegląd źródeł, „Sztuka Edycji” 2013, nr 2.

„Das Detail in der Typografie. Buchstabe, Buchstabenabstand, Wort, Wortabstand, Zeile, Zeilenabstand, Kolumne”. Jost Hochuli, https://editions-b42.com/en/produit/das-detail-in-der-typografie [dostęp: 16.09.2021].

Detjen K., Światy zewnętrzne. O projektowaniu okładek, przeł. P. Piszczatowski, Kraków 2018.

Dickinson E., Wybór poezji, wstęp, oprac. A. Salska, przeł. S. Barańczak [i in.], Wrocław 2021 (BN II 265).

Dobijańska I., W stronę książki idealnej. Projektowanie edycji na przykładzie twórczości Przemka Dębowskiego, „Acta Poligraphica” 2020, t. 15.

Dunin-Horkawicz J., Czy jest możliwa idealna realizacja edytorska dzieła piśmienniczego?, [w:] Dokument, książka i biblioteka w badaniach naukowych i nauczaniu uniwersyteckim, red. M. Skalska-Zlat, A. Żbikowska-Migoń, Wrocław 2008.

Forssman F., Jak projektuję książki, przeł. P. Piszczatowski, Kraków 2018.

Frutiger A., Człowiek i jego znaki, współpr. H. Heiderhoff, przeł. Cz. Tomaszewska, wyd. 3, popr., Kraków 2010.

Gálvez Pizarro F., Hacer y componer: Una introducción a la tipografía, https://books.google.pl/books?id=UmKtDwAAQBAJ&pg=PA24&hl=pl&source=gbs_selected_pages&cad=2#v=onepage&q&f=false [dostęp: 16.09.2021].

Gálvez Pizarro F., Stwórz i złóż. Wprowadzenie do typografii, przeł. A. Świderska, Kraków 2019.

Głombiowski K., Szwejkowska H., Książka rękopiśmienna i biblioteka w starożytności i średniowieczu, wyd. 2, Warszawa 1979.

Gorbach R. P., Für die Buchgestaltung erwägen, https://tgm-online.de/fuer-die-buchgestaltung-erwaegen-2 [dostęp: 15.09.2021].

Gorbach R. P., Klaus Detjen über die „Außenwelten” des Buches, https://tgm-online.de/klaus-detjen-ueber-die-aussenwelten-des-buches [dostęp: 16.09.2021].

Hardwig F., „Der Mensch und seine Zeichen” by Adrian Frutiger, https://fontsinuse.com/uses/10240/der-mensch-und-seine-zeichen-by-adrian-frutig [dostęp: 15.09.2021].

Hendrik Weber – „Kursiv. Was die Typografie auszeichnet”, https://www.niggli.ch/en/produkt/kursiv [dostęp: 15.09.2021].

Hochuli J., Detal w typografii. Litery, światła międzyliterowe, wyrazy, odstępy międzywyrazowe, wiersze, interlinia, łamy, przeł. A. Buk, Kraków 2009.

Hojka B., Okładka [hasło], [w:] Encyklopedia książki, red. A. Żbikowska-Migoń, M. Skalska-Zlat, Wrocław 2017, t. 2.

Houston K., Ciemne typki. Sekretne życie znaków typograficznych, przeł. M. Komorowska, Kraków 2020.

Houston K., Książka. Najpotężniejszy przedmiot naszych czasów zbadany od deski do deski, przeł. P. Lipszyc, Kraków 2017.

Janik K., O „książkoróbstwie” – poglądy Andrzeja Tomaszewskiego na temat typografii i projektowania książek, „Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi” 2021, z. 1.

Kondek S. A., Zagadnienia wydawnicze i księgarskie, Warszawa 2010.

Kułakowska-Lis J., Przypisy jako wyzwanie redakcyjne, „Sztuka Edycji” 2017, nr 2.

Kursy i warsztaty, https://d2d.pl/kursy-i-warsztaty [dostęp: 13.09.2021].

Lentjes E., The Triumph of Typography, https://www.typotheque.com/books/the_triumph_of_typography [dostęp: 15.09.2021].

Mailleur M., The Elements of Typographic Style, Version 4.0, https://typographica.org/typography-books/the-elements-of-typographic-style-4th-edition [dostęp: 15.09.2021].

Malinowska T., Syta L. Redagowanie techniczne książki, Warszawa 1977.

Malinowska T., Syta L., Redagowanie techniczne książki, wyd. 2, zmien., Warszawa 1981.

McLuhan M., Zrozumieć media. Przedłużenia człowieka, wprow. L. H. Lapham, przeł. N. Szczucka, Warszawa 2004.

Mitchell M., Wightman S., Typografia książki. Podręcznik projektanta, przeł. D. Dziewońska, Kraków 2012.

Montesinos J. L. M., Pedagogía y generosidad, https://pampatype.com/es/blog/pedagogia-y-generosidad [dostęp: 16.09.2021];

Mrowczyk J., Niewielki słownik typograficzny, Gdańsk 2008.

Nagrody „Literatury na Świecie” za rok 2019, „Literatura na Świecie” 2020, nr 11/12.

Niciński K., Recenzja: „Stwórz i złóż. Wprowadzenie do typografii”, „Acta Poligraphica” 2020, nr 15.

O nas, https://d2d.pl/o-nas [dostęp: 13.09.2021].

Oleś R., mail do D. Ucherek, z 1 VI 2021.

Oleś R., mail do D. Ucherek, z 25 III 2021.

„Pamiętnik Literacki”. Historia, http://pamietnik-literacki.pl/pl/historia [dostęp: 15.09.2021].

Prus B., Lalka, oprac. J. Bachórz, wyd. 2, przejrz., Wrocław 1998 (BN I 262).

Repucho E., Bierkowski T., Typografia dla humanistów. O złożonych problemach projektowania edycji naukowych, Warszawa 2018.

Repucho E., Co mówią okładki? O jakości komunikatów wizualnych współczesnych edycji wydawanych przez bibliologów i dla bibliologów, „Studia o Książce i Informacji” t. 36 (2017).

Repucho E., Nie robię sztuki, pomagam czytać. Poglądy Leona Urbańskiego na temat kształtowania szaty typograficznej książki, „Roczniki Biblioteczne” t. 53 (2009).

Repucho E., Typografia kompletna. Kultura książki w twórczości Leona Urbańskiego, Wrocław 2016.

Reuß R., Perfekcyjna maszyna do czytania. O ergonomii książki, przeł. P. Piszczatowski, Kraków 2017.

Schröder M. Z., Wie ich Bücher gestalte, https://www.typografie.info/3/Buecher/design-und-typografie.html/forssman-wie-ich-buecher-gestalte [dostęp: 16.09.2021].

Socha K., Publikacje dotyczące typografii wydane w języku polskim na początku XXI wieku – przegląd subiektywny, „Acta Poligraphica” 2013, nr 2.

Sokół A., Warzecha A., Sztuka pisania, projekt „Dawne Pismo”, http://dawnepismo.ank.gov.pl/pl/pismo-w-przeszlosci/sztuka-pisania/page/0/3 [dostęp: 15.09.2021].

Tabaszewska J., Od literatury jako medium pamięci do poetyki pamięci. Kategoria pamięci kulturowej w badaniach nad literaturą, „Pamiętnik Literacki” 2013, z. 4, http://pamietnik-literacki.pl/wp-content/uploads/2017/02/4-Tabaszewska.pdf [dostęp: 14.09.2021].

Tomaszewski A., Architektura książki. Dla wydawców, redaktorów, poligrafów, grafików, autorów, księgoznawców i bibliofilów, wyd. 2, Warszawa 2018.

Tomaszewski A., Dopisek do przypisów alias notek, Warszawa 2008.

Tondel J., Okładki książek i czasopism z okresu Młodej Polski oraz międzywojnia, od Wyspiańskiego do Strzemińskiego, w Bibliotece Uniwersyteckiej w Toruniu, Toruń 2019.

Triumf typografii. Kultura, komunikacja, nowe media, wybór, oprac. H. Hoeks, E. Lentjes, przeł. M. Komorowska, Kraków 2017.

Ucherek D., Okładki i obwoluty ze „Złotej Serii” FNP – próba analizy procesu kreacji graficznej, „Sztuka Edycji” 2020.

uzus [hasło], [w:] Słownik języka polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl/szukaj/uzus.html [dostęp: 14.09.2021].

Weber H., Kursywa. Wyróżnienie w typografii, przeł. P. Piszczatowski, Kraków 2017.

Wells H. G., Wehikuł czasu, przeł. F. Wermiński, przekład zweryf. i oprac. J. K. Palczewski, Wrocław 1985 (BN II 216).

Werfel S., Blick ins Buch. Roland Reuß: „Die perfekte Lesemaschine. Zur Ergonomie des Buches”, https://bibliophilie.de/roland-reuss-die-perfekte-lesemaschine-zur-ergonomie-des-buches [dostęp: 15.09.2021].

Wolański A., Edycja tekstów. Praktyczny poradnik, Warszawa 2008.

Woźniak-Łabieniec M., „Pióro na mustrze”. „Nowiny Literackie” w dokumentach cenzury, „Pamiętnik Literacki” 2014, z. 1, http://pamietnik-literacki.pl/wp-content/uploads/2017/02/9-Wo%C5%BAniak-%C5%81abieniec.pdf [dostęp: 14.09.2021].

Zbierski T., Semiotyka książki, Wrocław 1978.

Pobrania

Opublikowane

2022-07-29

Numer

Dział

Artykuły