„Książka nie jest rzeczą martwą, lecz kwestią życia” ‒ kultura książki w ZSRR w latach 20-30. XX w. świetle „Teorji psychosfery z jej metodą bibljologiczną” Antoniego Wincentego Kwiatkowskiego (1890-1970)
DOI:
https://doi.org/10.33077/uw.25448730.zbkh.2018.8Słowa kluczowe:
Antoni Wincenty Kwiatkowski, Antoni Starodworski, „Teorja psychosfery z jej metodą bibljologiczną”, Hoover Institution Archives, Stanford University, bibliologia, inżynieria społeczna, komunizm, ZSRRAbstrakt
The article presents fragments of the text by Antoni Wincenty Kwiatkowski (1890-1970) „Theory of psychosphere and its bibliological method” signed with his alias Antoni Starodworski, and being stored in the Hoover Institution Archives, Stanford Unviersity. This is a synthetic monography of a book culture in the USSR in the 20-30s of the 20th century. In the author’s interpretation, theory and practice of book studies agreed with marxist-lenninism ideology was a system of social engineering serving communist indoctrination, upbringing “a Soviet man” (homo sovieticus), as well as development of the communist society and the USSR.
Bibliografia
Źródła archiwalne:
Archiwum Akt Nowych w Warszawie, zespół 102/I-III, Instytut Naukowego Badania Komunizmu w Warszawie (Księgozbiór A. Kwiatkowskiego). Opracowania referatowe, korespondencja, odezwy.
Hoover Institution Archives, Stanford University, 94305-6010, California, Collection number: 71013, Antoni Wincenty Kwiatkowski Papers:
- [Box no. 1], A.W. Kwiatkowski, Biografia nie podlegająca publikowaniu. Życiorys Księdza Antoniego-Wincentego Kwiatkowskiego = Typewritten biography of A. Kwiatkowski [ukończony 1 maja 1955 r.]; The Auto-Biography of Priest Antoni Vincenti Kwiatkowski.
- [Box no. 6], Several typewritten manuscripts by A. Starodworski, with annotations by A. Kwiatkowski, A. Starodworski, Struktura i tajemnice centralnej organizacji bolszewizmu markso-leninowskiego, t. 2.
Publikacje:
A.S., Trudy Instituta Knigi, Dokumenta i Pisma. II. Stat`i po historii encikłopedij. Leningrad 1932. Izd-wo Akad. Nauk. SSR. 8°, str 4 nlb. + 72, „Przegląd Biblioteczny” 1933, R. 7, s. 175-179.
Андреева О.В., История книжного дела в документальных источниках и материалах периодической печати, [online] http://www.hi-edu.ru/e-books/xbook984/01/part-003.htm [dostęp 15.08.2018].
Berezowska-Morsztynkiewiczowa I., Z.S.R.R. Krasnyj bibliotekar, „Bibliotekarz” 19341936, R. 6, nr 12, s. 126-127.
Berezowska-Morsztynkiewiczowa I., Z.S.R.R. Krasnyj bibliotekar, „Bibliotekarz” 19371938, nr 2, s. 39-40.
Bieńkowski W., O pseudo-nauce bibliologii i o najpilniejszych zadaniach bibliografii, Warszawa 1953.
Bocheński A., Służba bibliograficzna w ZSRR, „Przegląd Biblioteczny” 1953, z. 1, s. 25-40.
Большая советская энциклопедия, Москва 1926-1947. Бумажная промышленность, [online] https://dic.academic.ru/dic.nsf/ bse/71691/%D0%91%D1%83%D0%BC%D0%B0%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%8F [dostęp 12.03.2018].
Хлебцевич Е.И., Изучение читательских интересов широких масс (из опыта библиотечной работы в Красной Армии), Москва 1923.
Чувиков П.А., «Летописи» Всесоюзной книжной палаты, органы государственной библиографии, периодические указатели, профилированные по видам изданий, выпускаемых в СССР, [online] https://www.booksite.ru/fulltext/1/001/008/069/941. htm [dostęp 15.08.2018].
Dobrowolska W., Bibliotekarstwo w Rosji Sowieckiej. Krasnyj Bibliotekar – Żurnał Bibliotecznoj Teorii i Praktiki. – Organ Gławpolitprosweta. Pod redakciej M. A. Smuszkowoj. Gosudarstwennoje izdatelstwo [Moskwa] 1929. God izdanija sedmoj, „Przegląd Biblioteczny” 1931, R. 5, s. 85-92.
Dobrowolska W., Ideologia bibliotekarstwa w Rosji Sowieckiej, Kraków 1934.
Dobrowolska W., Rosja Sowiecka [Przegląd czasopism], „Przegląd Biblioteczny” 1932, R. 6, s. 61-66.
Фогелевич Л.Г., Основные директивы и законодательство о печати, издание пятое, Москва 1935.
Фридьева Н., Балика Д., Изучение читателя (опыт методики), под ред. М.А. Смушковой, Москва-Ленинград 1927. Глазков М.Н., Репрессированные советские библиотечно-библиографические деятели 1930-1941 гг. Учебное пособие, Москва 2014.
Głombiowski K., Książka w komunikacji społecznej, Wrocław 1980.
Głombiowski K., O funkcjonalną koncepcję nauki o książce, „Studia o Książce” 1970, t. 1, s. 5-24.
Goban-Klas T., Literacki Gułag. Gławlit, czyli najwyższe stadium cenzury, [w:] Piśmiennictwo – systemy kontroli – obiegi alternatywne. T. 1, pod red. J. Kosteckiego, A. Brodzkiej, Warszawa 1992, s. 46-59.
Heller M., Maszyna i śrubki. Jak hartował się człowiek sowiecki, Warszawa 1989.
Институт Книги, Документа и Письма, [online] http://redkayakniga.ru/knigovedenie/item/f00/s00/e0000776/index.shtml [dostęp 25.08.2018].
История книги. Учебник для вузов, под ред. А.А. Говорова, Т.Г. Куприяновой, Москва 1998, [online] http://www.hi-edu.ru/e-books/HB/21-1.htm [dostęp 12.03.2018].
Канторович Я.А., Авторское право, Москва 1926.
«Книга и Пролетарская Революция», [online] https://literary_encyclopedia.academic. ru/6275/%C2%AB%D0%9A%D0%9D%D0%98%D0%93%D0%90_%D0%98_% D0%9F%D0%A0%D0%9E%D0%9B%D0%95%D0%A2%D0%90%D0%A0%D0 %A1 [dostęp 16.08.2018].
Книговедение. Энциклопедический словарь, гл. ред. Н.М. Сикорский, Москва 1981.
Kondek S.A., Papierowa rewolucja. Oficjalny obieg książek w Polsce w latach 19481955, Warszawa 1999.
Kwiatkowski A.W., Na froncie intelektualnej ofensywy Bolszewizmu, Warszawa 1932.
Малая советская энциклопедия, Москва 1928-1931.
Marszał M., Komunizm w poglądach Antoniego Kwiatkowskiego (1920-1939), „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2014, nr 2, s. 87-100.
Memoriał – ulotka na temat Instytutu Komunologicznego opublikowana przez A.W. Kwiatkowskiego w Warszawie prawdopodobnie w 1927 r.
Мезьер А.В., Словарный указатель по книговедению. Т. 2-4, Москва-Ленинград 1931-1934.
Migoń K., Bibliografia pod presją ideologii. Augusta Mézieres i jej «Słowarnyj ukazatiel po knigowiedieniju», [w:] W kręgu książki, biblioteki i informacji naukowej. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Zbigniewowi Żmigrodzkiemu, pod red. K. Heskiej-Kwaśniewicz, przy współpracy D. Pietruch-Reizes, Katowice 2004, s. 193-207.
Migoń K., «Kultura książki» – wyrażenie potoczne, kategoria badawcza, czy specjalność naukowa?, [w:] Ludzie i książki. Studia i szkice bibliologiczno-bibliograficzne. Księga pamiątkowa dedykowana Profesor Hannie Tadeusiewicz, [red. W. Andrysiak], Łódź 2011, s. 47-57.
Migoń K., Nauka o książce. Zarys problematyki, Wrocław 1984.
Migoń K., Z dziejów nauki o książce, Wrocław 1979.
Migoń K., Z problematyki teorii księgoznawstwa w ZSRR, „Acta Universitatis Wratislaviensis” nr 72 „Bibliotekoznawstwo” 1968, t. 5, s. 3-30.
Narodziny kołchozów, „Światowid” 03.09.1933, R. 10, nr 36 (473).
Новосадский И.В., Теория книговедения и марксизм. Критика современного книговедения, „Труды Музея Книги, Документа И Письма” 1931, вып.1, s. 3-46.
О библиотечном деле в Союзе ССР, [online] https://www.lawmix.ru/docs_cccp/3804 [dostęp 27.08.2018].
Об утверждении устава Государственного объединения книжно-журнальных издательств РСФСР (ОГИЗ), Положения о Центре книго-журнального распространения (Книгоцентр) и типового положения о государственном издательстве, входящем в Объединение „ОГИЗ”. Постановление СНК РСФСР от 08.10.1930, [online] http://7law.info/ussr/act8u/r988.htm [dostęp 12.03.2018].
Постановление СНК РСФСР об утверждении положения о Главном управлении по контолю за зрелищами и репертуаром при Наркомпросе РСФСР, 26 февраля 1934, [online] http://www.opentextnn.ru/censorship/russia/sov/law/snk/1931/?id=1216 [dostęp 23.07.2018].
Пропагандист, [online] https://dic.academic.ru/dic.nsf/bse/124334/%D0% 9F%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B8%D1%81%D1%82 [dostęp 16.08.2018].
„Полиграфия”, [online] http://redkayakniga.ru/knigovedenie/item/f00/s01/e0001592/ index.shtml [dostęp 12.03.2018].
Puchalski J., Bibliologia w ZSRS w okresie międzywojennym w interpretacji księdza Antoniego Wincentego Kwiatkowskiego (1890-1970), [w:] Szlachta polska i jej dziedzictwo. Księga na 65 lat prof. dr hab. Jana Dzięgielewskiego, [red. D. Kuźmina], Warszawa 2013, s. 259-273.
Puchalski J., Instytut Naukowego Badania Komunizmu w Warszawie (1930-1939). Program, organizacja, zbiory prace księgoznawcze, [w:] Bibliologia polityczna. Praca zbiorowa, pod red. D. Kuźminy, Warszawa 2011, s. 214-243.
Путеводители по Архивам России. Фонды центральных органов государственного управления СССР и подведомственных им учреждений. Учебные заведения, [online] http://guides.rusarchives.ru/browse/guidebook.html?bid=203&sid=1152247 [dostęp 12.03.2018].
Radlińska H., Ideały bibliotek powszechnych w Rosji, „Polska Oświata Pozaszkolna” 1924, z. 2, s. 75-88.
Росси́йская Ассоциа́ция Пролета́рских Писа́телей, [online] https://bigenc.ru/literature/text/3515393 [dostęp 11.03.2018].
Рубакин Н.А., Что такое библиологическая психология?, Ленинград 1924. Рубакин Н.А., Психология читателя и книги. Краткое введение в библиологическую психологию, Mocква 1929.
Rulikowski M., Księgoznawstwo. Przeszłość oraz stan obecny wiedzy o książce i nowe w niej kierunki, Warszawa 1935.
Sacewicz K., Komunizm i antykomunizm w II Rzeczypospolitej. Państwo-społeczeństwo-partie, Olsztyn 2016.
Сомов Н.М., Состав книговедения: библиология – библиография – журнализм. К построению системы книговедения, Москва 1931.
Starodworski A., Katolicyzm a komunizm, Warszawa 1936.
Starodworski A., Psychosfera w Z.S.S.R., „Nasza Przyszłość” 1931, t. 13, s. 95-128.
Статьи и материалы по истории книги в России, Москва-Ленинград 1936. Труды Института книги, документа и письма, вып. 5. Столяров Ю.Н., Столетие библиотечного образования в СНГ и республиках ближнего зарубежья, [online] http://docplayer.ru/216495-Stoletie-bibliotechnogo-obrazovaniya-v-sng-i-respublikah-blizhnego-zarubezhya.html [dostęp 24.08.2018].
Шафрановский К.И., Работа Книжной палаты в Петрограде, [online] https://100bookchamber.blogspot.com/2016/11/K-I-Shafranovskij-Rabota-Knizhnoj-Palaty-v-Petrograde.html [dostęp 15.08.2018].
Таль Б.М., О задачах большевистской печати, Москва 1936.
Vrtel-Wierczyński S., Teoria bibliografii w zarysie, Wrocław 1951.
Živny W.J., Bibliografia i bibliologia. Pojęcie, przedmiot, rozwój, tłum. A. Łysakowski, Warszawa-Wilno 1936.
Archiwum Akt Nowych w Warszawie, zespół 102/I-III, Instytut Naukowego Badania Komunizmu w Warszawie (Księgozbiór A. Kwiatkowskiego). Opracowania referatowe, korespondencja, odezwy.
Hoover Institution Archives, Stanford University, 94305-6010, California, Collection number: 71013, Antoni Wincenty Kwiatkowski Papers:
- [Box no. 1], A.W. Kwiatkowski, Biografia nie podlegająca publikowaniu. Życiorys Księdza Antoniego-Wincentego Kwiatkowskiego = Typewritten biography of A. Kwiatkowski [ukończony 1 maja 1955 r.]; The Auto-Biography of Priest Antoni Vincenti Kwiatkowski.
- [Box no. 6], Several typewritten manuscripts by A. Starodworski, with annotations by A. Kwiatkowski, A. Starodworski, Struktura i tajemnice centralnej organizacji bolszewizmu markso-leninowskiego, t. 2.
Publikacje:
A.S., Trudy Instituta Knigi, Dokumenta i Pisma. II. Stat`i po historii encikłopedij. Leningrad 1932. Izd-wo Akad. Nauk. SSR. 8°, str 4 nlb. + 72, „Przegląd Biblioteczny” 1933, R. 7, s. 175-179.
Андреева О.В., История книжного дела в документальных источниках и материалах периодической печати, [online] http://www.hi-edu.ru/e-books/xbook984/01/part-003.htm [dostęp 15.08.2018].
Berezowska-Morsztynkiewiczowa I., Z.S.R.R. Krasnyj bibliotekar, „Bibliotekarz” 19341936, R. 6, nr 12, s. 126-127.
Berezowska-Morsztynkiewiczowa I., Z.S.R.R. Krasnyj bibliotekar, „Bibliotekarz” 19371938, nr 2, s. 39-40.
Bieńkowski W., O pseudo-nauce bibliologii i o najpilniejszych zadaniach bibliografii, Warszawa 1953.
Bocheński A., Służba bibliograficzna w ZSRR, „Przegląd Biblioteczny” 1953, z. 1, s. 25-40.
Большая советская энциклопедия, Москва 1926-1947. Бумажная промышленность, [online] https://dic.academic.ru/dic.nsf/ bse/71691/%D0%91%D1%83%D0%BC%D0%B0%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%8F [dostęp 12.03.2018].
Хлебцевич Е.И., Изучение читательских интересов широких масс (из опыта библиотечной работы в Красной Армии), Москва 1923.
Чувиков П.А., «Летописи» Всесоюзной книжной палаты, органы государственной библиографии, периодические указатели, профилированные по видам изданий, выпускаемых в СССР, [online] https://www.booksite.ru/fulltext/1/001/008/069/941. htm [dostęp 15.08.2018].
Dobrowolska W., Bibliotekarstwo w Rosji Sowieckiej. Krasnyj Bibliotekar – Żurnał Bibliotecznoj Teorii i Praktiki. – Organ Gławpolitprosweta. Pod redakciej M. A. Smuszkowoj. Gosudarstwennoje izdatelstwo [Moskwa] 1929. God izdanija sedmoj, „Przegląd Biblioteczny” 1931, R. 5, s. 85-92.
Dobrowolska W., Ideologia bibliotekarstwa w Rosji Sowieckiej, Kraków 1934.
Dobrowolska W., Rosja Sowiecka [Przegląd czasopism], „Przegląd Biblioteczny” 1932, R. 6, s. 61-66.
Фогелевич Л.Г., Основные директивы и законодательство о печати, издание пятое, Москва 1935.
Фридьева Н., Балика Д., Изучение читателя (опыт методики), под ред. М.А. Смушковой, Москва-Ленинград 1927. Глазков М.Н., Репрессированные советские библиотечно-библиографические деятели 1930-1941 гг. Учебное пособие, Москва 2014.
Głombiowski K., Książka w komunikacji społecznej, Wrocław 1980.
Głombiowski K., O funkcjonalną koncepcję nauki o książce, „Studia o Książce” 1970, t. 1, s. 5-24.
Goban-Klas T., Literacki Gułag. Gławlit, czyli najwyższe stadium cenzury, [w:] Piśmiennictwo – systemy kontroli – obiegi alternatywne. T. 1, pod red. J. Kosteckiego, A. Brodzkiej, Warszawa 1992, s. 46-59.
Heller M., Maszyna i śrubki. Jak hartował się człowiek sowiecki, Warszawa 1989.
Институт Книги, Документа и Письма, [online] http://redkayakniga.ru/knigovedenie/item/f00/s00/e0000776/index.shtml [dostęp 25.08.2018].
История книги. Учебник для вузов, под ред. А.А. Говорова, Т.Г. Куприяновой, Москва 1998, [online] http://www.hi-edu.ru/e-books/HB/21-1.htm [dostęp 12.03.2018].
Канторович Я.А., Авторское право, Москва 1926.
«Книга и Пролетарская Революция», [online] https://literary_encyclopedia.academic. ru/6275/%C2%AB%D0%9A%D0%9D%D0%98%D0%93%D0%90_%D0%98_% D0%9F%D0%A0%D0%9E%D0%9B%D0%95%D0%A2%D0%90%D0%A0%D0 %A1 [dostęp 16.08.2018].
Книговедение. Энциклопедический словарь, гл. ред. Н.М. Сикорский, Москва 1981.
Kondek S.A., Papierowa rewolucja. Oficjalny obieg książek w Polsce w latach 19481955, Warszawa 1999.
Kwiatkowski A.W., Na froncie intelektualnej ofensywy Bolszewizmu, Warszawa 1932.
Малая советская энциклопедия, Москва 1928-1931.
Marszał M., Komunizm w poglądach Antoniego Kwiatkowskiego (1920-1939), „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2014, nr 2, s. 87-100.
Memoriał – ulotka na temat Instytutu Komunologicznego opublikowana przez A.W. Kwiatkowskiego w Warszawie prawdopodobnie w 1927 r.
Мезьер А.В., Словарный указатель по книговедению. Т. 2-4, Москва-Ленинград 1931-1934.
Migoń K., Bibliografia pod presją ideologii. Augusta Mézieres i jej «Słowarnyj ukazatiel po knigowiedieniju», [w:] W kręgu książki, biblioteki i informacji naukowej. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Zbigniewowi Żmigrodzkiemu, pod red. K. Heskiej-Kwaśniewicz, przy współpracy D. Pietruch-Reizes, Katowice 2004, s. 193-207.
Migoń K., «Kultura książki» – wyrażenie potoczne, kategoria badawcza, czy specjalność naukowa?, [w:] Ludzie i książki. Studia i szkice bibliologiczno-bibliograficzne. Księga pamiątkowa dedykowana Profesor Hannie Tadeusiewicz, [red. W. Andrysiak], Łódź 2011, s. 47-57.
Migoń K., Nauka o książce. Zarys problematyki, Wrocław 1984.
Migoń K., Z dziejów nauki o książce, Wrocław 1979.
Migoń K., Z problematyki teorii księgoznawstwa w ZSRR, „Acta Universitatis Wratislaviensis” nr 72 „Bibliotekoznawstwo” 1968, t. 5, s. 3-30.
Narodziny kołchozów, „Światowid” 03.09.1933, R. 10, nr 36 (473).
Новосадский И.В., Теория книговедения и марксизм. Критика современного книговедения, „Труды Музея Книги, Документа И Письма” 1931, вып.1, s. 3-46.
О библиотечном деле в Союзе ССР, [online] https://www.lawmix.ru/docs_cccp/3804 [dostęp 27.08.2018].
Об утверждении устава Государственного объединения книжно-журнальных издательств РСФСР (ОГИЗ), Положения о Центре книго-журнального распространения (Книгоцентр) и типового положения о государственном издательстве, входящем в Объединение „ОГИЗ”. Постановление СНК РСФСР от 08.10.1930, [online] http://7law.info/ussr/act8u/r988.htm [dostęp 12.03.2018].
Постановление СНК РСФСР об утверждении положения о Главном управлении по контолю за зрелищами и репертуаром при Наркомпросе РСФСР, 26 февраля 1934, [online] http://www.opentextnn.ru/censorship/russia/sov/law/snk/1931/?id=1216 [dostęp 23.07.2018].
Пропагандист, [online] https://dic.academic.ru/dic.nsf/bse/124334/%D0% 9F%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B8%D1%81%D1%82 [dostęp 16.08.2018].
„Полиграфия”, [online] http://redkayakniga.ru/knigovedenie/item/f00/s01/e0001592/ index.shtml [dostęp 12.03.2018].
Puchalski J., Bibliologia w ZSRS w okresie międzywojennym w interpretacji księdza Antoniego Wincentego Kwiatkowskiego (1890-1970), [w:] Szlachta polska i jej dziedzictwo. Księga na 65 lat prof. dr hab. Jana Dzięgielewskiego, [red. D. Kuźmina], Warszawa 2013, s. 259-273.
Puchalski J., Instytut Naukowego Badania Komunizmu w Warszawie (1930-1939). Program, organizacja, zbiory prace księgoznawcze, [w:] Bibliologia polityczna. Praca zbiorowa, pod red. D. Kuźminy, Warszawa 2011, s. 214-243.
Путеводители по Архивам России. Фонды центральных органов государственного управления СССР и подведомственных им учреждений. Учебные заведения, [online] http://guides.rusarchives.ru/browse/guidebook.html?bid=203&sid=1152247 [dostęp 12.03.2018].
Radlińska H., Ideały bibliotek powszechnych w Rosji, „Polska Oświata Pozaszkolna” 1924, z. 2, s. 75-88.
Росси́йская Ассоциа́ция Пролета́рских Писа́телей, [online] https://bigenc.ru/literature/text/3515393 [dostęp 11.03.2018].
Рубакин Н.А., Что такое библиологическая психология?, Ленинград 1924. Рубакин Н.А., Психология читателя и книги. Краткое введение в библиологическую психологию, Mocква 1929.
Rulikowski M., Księgoznawstwo. Przeszłość oraz stan obecny wiedzy o książce i nowe w niej kierunki, Warszawa 1935.
Sacewicz K., Komunizm i antykomunizm w II Rzeczypospolitej. Państwo-społeczeństwo-partie, Olsztyn 2016.
Сомов Н.М., Состав книговедения: библиология – библиография – журнализм. К построению системы книговедения, Москва 1931.
Starodworski A., Katolicyzm a komunizm, Warszawa 1936.
Starodworski A., Psychosfera w Z.S.S.R., „Nasza Przyszłość” 1931, t. 13, s. 95-128.
Статьи и материалы по истории книги в России, Москва-Ленинград 1936. Труды Института книги, документа и письма, вып. 5. Столяров Ю.Н., Столетие библиотечного образования в СНГ и республиках ближнего зарубежья, [online] http://docplayer.ru/216495-Stoletie-bibliotechnogo-obrazovaniya-v-sng-i-respublikah-blizhnego-zarubezhya.html [dostęp 24.08.2018].
Шафрановский К.И., Работа Книжной палаты в Петрограде, [online] https://100bookchamber.blogspot.com/2016/11/K-I-Shafranovskij-Rabota-Knizhnoj-Palaty-v-Petrograde.html [dostęp 15.08.2018].
Таль Б.М., О задачах большевистской печати, Москва 1936.
Vrtel-Wierczyński S., Teoria bibliografii w zarysie, Wrocław 1951.
Živny W.J., Bibliografia i bibliologia. Pojęcie, przedmiot, rozwój, tłum. A. Łysakowski, Warszawa-Wilno 1936.
