“A book is not an inanimated object, but a question of life” – a book culture in the USSR in the 20-30s of the 20th century in the light of the “Theory of psychosphere and its bibliological method” by Antoni Wincenty Kwiatkowski (1890-1970)
DOI:
https://doi.org/10.33077/uw.25448730.zbkh.2018.8Keywords:
Antoni Wincenty Kwiatkowski, Antoni Starodworski, “Theory of psychosphere and its bibliological method”, Hoover Institution Archives, Stanford University, book studies, social engineering, communism, USSRAbstract
The article presents fragments of the text by Antoni Wincenty Kwiatkowski (1890-1970) „Theory of psychosphere and its bibliological method” signed with his alias Antoni Starodworski, and being stored in the Hoover Institution Archives, Stanford Unviersity. This is a synthetic monography of a book culture in the USSR in the 20-30s of the 20th century. In the author’s interpretation, theory and practice of book studies agreed with marxist-lenninism ideology was a system of social engineering serving communist indoctrination, upbringing “a Soviet man” (homo sovieticus), as well as development of the communist society and the USSR.
References
Źródła archiwalne:
Archiwum Akt Nowych w Warszawie, zespół 102/I-III, Instytut Naukowego Badania Komunizmu w Warszawie (Księgozbiór A. Kwiatkowskiego). Opracowania referatowe, korespondencja, odezwy.
Hoover Institution Archives, Stanford University, 94305-6010, California, Collection number: 71013, Antoni Wincenty Kwiatkowski Papers:
- [Box no. 1], A.W. Kwiatkowski, Biografia nie podlegająca publikowaniu. Życiorys Księdza Antoniego-Wincentego Kwiatkowskiego = Typewritten biography of A. Kwiatkowski [ukończony 1 maja 1955 r.]; The Auto-Biography of Priest Antoni Vincenti Kwiatkowski.
- [Box no. 6], Several typewritten manuscripts by A. Starodworski, with annotations by A. Kwiatkowski, A. Starodworski, Struktura i tajemnice centralnej organizacji bolszewizmu markso-leninowskiego, t. 2.
Publikacje:
A.S., Trudy Instituta Knigi, Dokumenta i Pisma. II. Stat`i po historii encikłopedij. Leningrad 1932. Izd-wo Akad. Nauk. SSR. 8°, str 4 nlb. + 72, „Przegląd Biblioteczny” 1933, R. 7, s. 175-179.
Андреева О.В., История книжного дела в документальных источниках и материалах периодической печати, [online] http://www.hi-edu.ru/e-books/xbook984/01/part-003.htm [dostęp 15.08.2018].
Berezowska-Morsztynkiewiczowa I., Z.S.R.R. Krasnyj bibliotekar, „Bibliotekarz” 19341936, R. 6, nr 12, s. 126-127.
Berezowska-Morsztynkiewiczowa I., Z.S.R.R. Krasnyj bibliotekar, „Bibliotekarz” 19371938, nr 2, s. 39-40.
Bieńkowski W., O pseudo-nauce bibliologii i o najpilniejszych zadaniach bibliografii, Warszawa 1953.
Bocheński A., Służba bibliograficzna w ZSRR, „Przegląd Biblioteczny” 1953, z. 1, s. 25-40.
Большая советская энциклопедия, Москва 1926-1947. Бумажная промышленность, [online] https://dic.academic.ru/dic.nsf/ bse/71691/%D0%91%D1%83%D0%BC%D0%B0%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%8F [dostęp 12.03.2018].
Хлебцевич Е.И., Изучение читательских интересов широких масс (из опыта библиотечной работы в Красной Армии), Москва 1923.
Чувиков П.А., «Летописи» Всесоюзной книжной палаты, органы государственной библиографии, периодические указатели, профилированные по видам изданий, выпускаемых в СССР, [online] https://www.booksite.ru/fulltext/1/001/008/069/941. htm [dostęp 15.08.2018].
Dobrowolska W., Bibliotekarstwo w Rosji Sowieckiej. Krasnyj Bibliotekar – Żurnał Bibliotecznoj Teorii i Praktiki. – Organ Gławpolitprosweta. Pod redakciej M. A. Smuszkowoj. Gosudarstwennoje izdatelstwo [Moskwa] 1929. God izdanija sedmoj, „Przegląd Biblioteczny” 1931, R. 5, s. 85-92.
Dobrowolska W., Ideologia bibliotekarstwa w Rosji Sowieckiej, Kraków 1934.
Dobrowolska W., Rosja Sowiecka [Przegląd czasopism], „Przegląd Biblioteczny” 1932, R. 6, s. 61-66.
Фогелевич Л.Г., Основные директивы и законодательство о печати, издание пятое, Москва 1935.
Фридьева Н., Балика Д., Изучение читателя (опыт методики), под ред. М.А. Смушковой, Москва-Ленинград 1927. Глазков М.Н., Репрессированные советские библиотечно-библиографические деятели 1930-1941 гг. Учебное пособие, Москва 2014.
Głombiowski K., Książka w komunikacji społecznej, Wrocław 1980.
Głombiowski K., O funkcjonalną koncepcję nauki o książce, „Studia o Książce” 1970, t. 1, s. 5-24.
Goban-Klas T., Literacki Gułag. Gławlit, czyli najwyższe stadium cenzury, [w:] Piśmiennictwo – systemy kontroli – obiegi alternatywne. T. 1, pod red. J. Kosteckiego, A. Brodzkiej, Warszawa 1992, s. 46-59.
Heller M., Maszyna i śrubki. Jak hartował się człowiek sowiecki, Warszawa 1989.
Институт Книги, Документа и Письма, [online] http://redkayakniga.ru/knigovedenie/item/f00/s00/e0000776/index.shtml [dostęp 25.08.2018].
История книги. Учебник для вузов, под ред. А.А. Говорова, Т.Г. Куприяновой, Москва 1998, [online] http://www.hi-edu.ru/e-books/HB/21-1.htm [dostęp 12.03.2018].
Канторович Я.А., Авторское право, Москва 1926.
«Книга и Пролетарская Революция», [online] https://literary_encyclopedia.academic. ru/6275/%C2%AB%D0%9A%D0%9D%D0%98%D0%93%D0%90_%D0%98_% D0%9F%D0%A0%D0%9E%D0%9B%D0%95%D0%A2%D0%90%D0%A0%D0 %A1 [dostęp 16.08.2018].
Книговедение. Энциклопедический словарь, гл. ред. Н.М. Сикорский, Москва 1981.
Kondek S.A., Papierowa rewolucja. Oficjalny obieg książek w Polsce w latach 19481955, Warszawa 1999.
Kwiatkowski A.W., Na froncie intelektualnej ofensywy Bolszewizmu, Warszawa 1932.
Малая советская энциклопедия, Москва 1928-1931.
Marszał M., Komunizm w poglądach Antoniego Kwiatkowskiego (1920-1939), „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2014, nr 2, s. 87-100.
Memoriał – ulotka na temat Instytutu Komunologicznego opublikowana przez A.W. Kwiatkowskiego w Warszawie prawdopodobnie w 1927 r.
Мезьер А.В., Словарный указатель по книговедению. Т. 2-4, Москва-Ленинград 1931-1934.
Migoń K., Bibliografia pod presją ideologii. Augusta Mézieres i jej «Słowarnyj ukazatiel po knigowiedieniju», [w:] W kręgu książki, biblioteki i informacji naukowej. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Zbigniewowi Żmigrodzkiemu, pod red. K. Heskiej-Kwaśniewicz, przy współpracy D. Pietruch-Reizes, Katowice 2004, s. 193-207.
Migoń K., «Kultura książki» – wyrażenie potoczne, kategoria badawcza, czy specjalność naukowa?, [w:] Ludzie i książki. Studia i szkice bibliologiczno-bibliograficzne. Księga pamiątkowa dedykowana Profesor Hannie Tadeusiewicz, [red. W. Andrysiak], Łódź 2011, s. 47-57.
Migoń K., Nauka o książce. Zarys problematyki, Wrocław 1984.
Migoń K., Z dziejów nauki o książce, Wrocław 1979.
Migoń K., Z problematyki teorii księgoznawstwa w ZSRR, „Acta Universitatis Wratislaviensis” nr 72 „Bibliotekoznawstwo” 1968, t. 5, s. 3-30.
Narodziny kołchozów, „Światowid” 03.09.1933, R. 10, nr 36 (473).
Новосадский И.В., Теория книговедения и марксизм. Критика современного книговедения, „Труды Музея Книги, Документа И Письма” 1931, вып.1, s. 3-46.
О библиотечном деле в Союзе ССР, [online] https://www.lawmix.ru/docs_cccp/3804 [dostęp 27.08.2018].
Об утверждении устава Государственного объединения книжно-журнальных издательств РСФСР (ОГИЗ), Положения о Центре книго-журнального распространения (Книгоцентр) и типового положения о государственном издательстве, входящем в Объединение „ОГИЗ”. Постановление СНК РСФСР от 08.10.1930, [online] http://7law.info/ussr/act8u/r988.htm [dostęp 12.03.2018].
Постановление СНК РСФСР об утверждении положения о Главном управлении по контолю за зрелищами и репертуаром при Наркомпросе РСФСР, 26 февраля 1934, [online] http://www.opentextnn.ru/censorship/russia/sov/law/snk/1931/?id=1216 [dostęp 23.07.2018].
Пропагандист, [online] https://dic.academic.ru/dic.nsf/bse/124334/%D0% 9F%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B8%D1%81%D1%82 [dostęp 16.08.2018].
„Полиграфия”, [online] http://redkayakniga.ru/knigovedenie/item/f00/s01/e0001592/ index.shtml [dostęp 12.03.2018].
Puchalski J., Bibliologia w ZSRS w okresie międzywojennym w interpretacji księdza Antoniego Wincentego Kwiatkowskiego (1890-1970), [w:] Szlachta polska i jej dziedzictwo. Księga na 65 lat prof. dr hab. Jana Dzięgielewskiego, [red. D. Kuźmina], Warszawa 2013, s. 259-273.
Puchalski J., Instytut Naukowego Badania Komunizmu w Warszawie (1930-1939). Program, organizacja, zbiory prace księgoznawcze, [w:] Bibliologia polityczna. Praca zbiorowa, pod red. D. Kuźminy, Warszawa 2011, s. 214-243.
Путеводители по Архивам России. Фонды центральных органов государственного управления СССР и подведомственных им учреждений. Учебные заведения, [online] http://guides.rusarchives.ru/browse/guidebook.html?bid=203&sid=1152247 [dostęp 12.03.2018].
Radlińska H., Ideały bibliotek powszechnych w Rosji, „Polska Oświata Pozaszkolna” 1924, z. 2, s. 75-88.
Росси́йская Ассоциа́ция Пролета́рских Писа́телей, [online] https://bigenc.ru/literature/text/3515393 [dostęp 11.03.2018].
Рубакин Н.А., Что такое библиологическая психология?, Ленинград 1924. Рубакин Н.А., Психология читателя и книги. Краткое введение в библиологическую психологию, Mocква 1929.
Rulikowski M., Księgoznawstwo. Przeszłość oraz stan obecny wiedzy o książce i nowe w niej kierunki, Warszawa 1935.
Sacewicz K., Komunizm i antykomunizm w II Rzeczypospolitej. Państwo-społeczeństwo-partie, Olsztyn 2016.
Сомов Н.М., Состав книговедения: библиология – библиография – журнализм. К построению системы книговедения, Москва 1931.
Starodworski A., Katolicyzm a komunizm, Warszawa 1936.
Starodworski A., Psychosfera w Z.S.S.R., „Nasza Przyszłość” 1931, t. 13, s. 95-128.
Статьи и материалы по истории книги в России, Москва-Ленинград 1936. Труды Института книги, документа и письма, вып. 5. Столяров Ю.Н., Столетие библиотечного образования в СНГ и республиках ближнего зарубежья, [online] http://docplayer.ru/216495-Stoletie-bibliotechnogo-obrazovaniya-v-sng-i-respublikah-blizhnego-zarubezhya.html [dostęp 24.08.2018].
Шафрановский К.И., Работа Книжной палаты в Петрограде, [online] https://100bookchamber.blogspot.com/2016/11/K-I-Shafranovskij-Rabota-Knizhnoj-Palaty-v-Petrograde.html [dostęp 15.08.2018].
Таль Б.М., О задачах большевистской печати, Москва 1936.
Vrtel-Wierczyński S., Teoria bibliografii w zarysie, Wrocław 1951.
Živny W.J., Bibliografia i bibliologia. Pojęcie, przedmiot, rozwój, tłum. A. Łysakowski, Warszawa-Wilno 1936.
Archiwum Akt Nowych w Warszawie, zespół 102/I-III, Instytut Naukowego Badania Komunizmu w Warszawie (Księgozbiór A. Kwiatkowskiego). Opracowania referatowe, korespondencja, odezwy.
Hoover Institution Archives, Stanford University, 94305-6010, California, Collection number: 71013, Antoni Wincenty Kwiatkowski Papers:
- [Box no. 1], A.W. Kwiatkowski, Biografia nie podlegająca publikowaniu. Życiorys Księdza Antoniego-Wincentego Kwiatkowskiego = Typewritten biography of A. Kwiatkowski [ukończony 1 maja 1955 r.]; The Auto-Biography of Priest Antoni Vincenti Kwiatkowski.
- [Box no. 6], Several typewritten manuscripts by A. Starodworski, with annotations by A. Kwiatkowski, A. Starodworski, Struktura i tajemnice centralnej organizacji bolszewizmu markso-leninowskiego, t. 2.
Publikacje:
A.S., Trudy Instituta Knigi, Dokumenta i Pisma. II. Stat`i po historii encikłopedij. Leningrad 1932. Izd-wo Akad. Nauk. SSR. 8°, str 4 nlb. + 72, „Przegląd Biblioteczny” 1933, R. 7, s. 175-179.
Андреева О.В., История книжного дела в документальных источниках и материалах периодической печати, [online] http://www.hi-edu.ru/e-books/xbook984/01/part-003.htm [dostęp 15.08.2018].
Berezowska-Morsztynkiewiczowa I., Z.S.R.R. Krasnyj bibliotekar, „Bibliotekarz” 19341936, R. 6, nr 12, s. 126-127.
Berezowska-Morsztynkiewiczowa I., Z.S.R.R. Krasnyj bibliotekar, „Bibliotekarz” 19371938, nr 2, s. 39-40.
Bieńkowski W., O pseudo-nauce bibliologii i o najpilniejszych zadaniach bibliografii, Warszawa 1953.
Bocheński A., Służba bibliograficzna w ZSRR, „Przegląd Biblioteczny” 1953, z. 1, s. 25-40.
Большая советская энциклопедия, Москва 1926-1947. Бумажная промышленность, [online] https://dic.academic.ru/dic.nsf/ bse/71691/%D0%91%D1%83%D0%BC%D0%B0%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%8F [dostęp 12.03.2018].
Хлебцевич Е.И., Изучение читательских интересов широких масс (из опыта библиотечной работы в Красной Армии), Москва 1923.
Чувиков П.А., «Летописи» Всесоюзной книжной палаты, органы государственной библиографии, периодические указатели, профилированные по видам изданий, выпускаемых в СССР, [online] https://www.booksite.ru/fulltext/1/001/008/069/941. htm [dostęp 15.08.2018].
Dobrowolska W., Bibliotekarstwo w Rosji Sowieckiej. Krasnyj Bibliotekar – Żurnał Bibliotecznoj Teorii i Praktiki. – Organ Gławpolitprosweta. Pod redakciej M. A. Smuszkowoj. Gosudarstwennoje izdatelstwo [Moskwa] 1929. God izdanija sedmoj, „Przegląd Biblioteczny” 1931, R. 5, s. 85-92.
Dobrowolska W., Ideologia bibliotekarstwa w Rosji Sowieckiej, Kraków 1934.
Dobrowolska W., Rosja Sowiecka [Przegląd czasopism], „Przegląd Biblioteczny” 1932, R. 6, s. 61-66.
Фогелевич Л.Г., Основные директивы и законодательство о печати, издание пятое, Москва 1935.
Фридьева Н., Балика Д., Изучение читателя (опыт методики), под ред. М.А. Смушковой, Москва-Ленинград 1927. Глазков М.Н., Репрессированные советские библиотечно-библиографические деятели 1930-1941 гг. Учебное пособие, Москва 2014.
Głombiowski K., Książka w komunikacji społecznej, Wrocław 1980.
Głombiowski K., O funkcjonalną koncepcję nauki o książce, „Studia o Książce” 1970, t. 1, s. 5-24.
Goban-Klas T., Literacki Gułag. Gławlit, czyli najwyższe stadium cenzury, [w:] Piśmiennictwo – systemy kontroli – obiegi alternatywne. T. 1, pod red. J. Kosteckiego, A. Brodzkiej, Warszawa 1992, s. 46-59.
Heller M., Maszyna i śrubki. Jak hartował się człowiek sowiecki, Warszawa 1989.
Институт Книги, Документа и Письма, [online] http://redkayakniga.ru/knigovedenie/item/f00/s00/e0000776/index.shtml [dostęp 25.08.2018].
История книги. Учебник для вузов, под ред. А.А. Говорова, Т.Г. Куприяновой, Москва 1998, [online] http://www.hi-edu.ru/e-books/HB/21-1.htm [dostęp 12.03.2018].
Канторович Я.А., Авторское право, Москва 1926.
«Книга и Пролетарская Революция», [online] https://literary_encyclopedia.academic. ru/6275/%C2%AB%D0%9A%D0%9D%D0%98%D0%93%D0%90_%D0%98_% D0%9F%D0%A0%D0%9E%D0%9B%D0%95%D0%A2%D0%90%D0%A0%D0 %A1 [dostęp 16.08.2018].
Книговедение. Энциклопедический словарь, гл. ред. Н.М. Сикорский, Москва 1981.
Kondek S.A., Papierowa rewolucja. Oficjalny obieg książek w Polsce w latach 19481955, Warszawa 1999.
Kwiatkowski A.W., Na froncie intelektualnej ofensywy Bolszewizmu, Warszawa 1932.
Малая советская энциклопедия, Москва 1928-1931.
Marszał M., Komunizm w poglądach Antoniego Kwiatkowskiego (1920-1939), „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2014, nr 2, s. 87-100.
Memoriał – ulotka na temat Instytutu Komunologicznego opublikowana przez A.W. Kwiatkowskiego w Warszawie prawdopodobnie w 1927 r.
Мезьер А.В., Словарный указатель по книговедению. Т. 2-4, Москва-Ленинград 1931-1934.
Migoń K., Bibliografia pod presją ideologii. Augusta Mézieres i jej «Słowarnyj ukazatiel po knigowiedieniju», [w:] W kręgu książki, biblioteki i informacji naukowej. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Zbigniewowi Żmigrodzkiemu, pod red. K. Heskiej-Kwaśniewicz, przy współpracy D. Pietruch-Reizes, Katowice 2004, s. 193-207.
Migoń K., «Kultura książki» – wyrażenie potoczne, kategoria badawcza, czy specjalność naukowa?, [w:] Ludzie i książki. Studia i szkice bibliologiczno-bibliograficzne. Księga pamiątkowa dedykowana Profesor Hannie Tadeusiewicz, [red. W. Andrysiak], Łódź 2011, s. 47-57.
Migoń K., Nauka o książce. Zarys problematyki, Wrocław 1984.
Migoń K., Z dziejów nauki o książce, Wrocław 1979.
Migoń K., Z problematyki teorii księgoznawstwa w ZSRR, „Acta Universitatis Wratislaviensis” nr 72 „Bibliotekoznawstwo” 1968, t. 5, s. 3-30.
Narodziny kołchozów, „Światowid” 03.09.1933, R. 10, nr 36 (473).
Новосадский И.В., Теория книговедения и марксизм. Критика современного книговедения, „Труды Музея Книги, Документа И Письма” 1931, вып.1, s. 3-46.
О библиотечном деле в Союзе ССР, [online] https://www.lawmix.ru/docs_cccp/3804 [dostęp 27.08.2018].
Об утверждении устава Государственного объединения книжно-журнальных издательств РСФСР (ОГИЗ), Положения о Центре книго-журнального распространения (Книгоцентр) и типового положения о государственном издательстве, входящем в Объединение „ОГИЗ”. Постановление СНК РСФСР от 08.10.1930, [online] http://7law.info/ussr/act8u/r988.htm [dostęp 12.03.2018].
Постановление СНК РСФСР об утверждении положения о Главном управлении по контолю за зрелищами и репертуаром при Наркомпросе РСФСР, 26 февраля 1934, [online] http://www.opentextnn.ru/censorship/russia/sov/law/snk/1931/?id=1216 [dostęp 23.07.2018].
Пропагандист, [online] https://dic.academic.ru/dic.nsf/bse/124334/%D0% 9F%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B8%D1%81%D1%82 [dostęp 16.08.2018].
„Полиграфия”, [online] http://redkayakniga.ru/knigovedenie/item/f00/s01/e0001592/ index.shtml [dostęp 12.03.2018].
Puchalski J., Bibliologia w ZSRS w okresie międzywojennym w interpretacji księdza Antoniego Wincentego Kwiatkowskiego (1890-1970), [w:] Szlachta polska i jej dziedzictwo. Księga na 65 lat prof. dr hab. Jana Dzięgielewskiego, [red. D. Kuźmina], Warszawa 2013, s. 259-273.
Puchalski J., Instytut Naukowego Badania Komunizmu w Warszawie (1930-1939). Program, organizacja, zbiory prace księgoznawcze, [w:] Bibliologia polityczna. Praca zbiorowa, pod red. D. Kuźminy, Warszawa 2011, s. 214-243.
Путеводители по Архивам России. Фонды центральных органов государственного управления СССР и подведомственных им учреждений. Учебные заведения, [online] http://guides.rusarchives.ru/browse/guidebook.html?bid=203&sid=1152247 [dostęp 12.03.2018].
Radlińska H., Ideały bibliotek powszechnych w Rosji, „Polska Oświata Pozaszkolna” 1924, z. 2, s. 75-88.
Росси́йская Ассоциа́ция Пролета́рских Писа́телей, [online] https://bigenc.ru/literature/text/3515393 [dostęp 11.03.2018].
Рубакин Н.А., Что такое библиологическая психология?, Ленинград 1924. Рубакин Н.А., Психология читателя и книги. Краткое введение в библиологическую психологию, Mocква 1929.
Rulikowski M., Księgoznawstwo. Przeszłość oraz stan obecny wiedzy o książce i nowe w niej kierunki, Warszawa 1935.
Sacewicz K., Komunizm i antykomunizm w II Rzeczypospolitej. Państwo-społeczeństwo-partie, Olsztyn 2016.
Сомов Н.М., Состав книговедения: библиология – библиография – журнализм. К построению системы книговедения, Москва 1931.
Starodworski A., Katolicyzm a komunizm, Warszawa 1936.
Starodworski A., Psychosfera w Z.S.S.R., „Nasza Przyszłość” 1931, t. 13, s. 95-128.
Статьи и материалы по истории книги в России, Москва-Ленинград 1936. Труды Института книги, документа и письма, вып. 5. Столяров Ю.Н., Столетие библиотечного образования в СНГ и республиках ближнего зарубежья, [online] http://docplayer.ru/216495-Stoletie-bibliotechnogo-obrazovaniya-v-sng-i-respublikah-blizhnego-zarubezhya.html [dostęp 24.08.2018].
Шафрановский К.И., Работа Книжной палаты в Петрограде, [online] https://100bookchamber.blogspot.com/2016/11/K-I-Shafranovskij-Rabota-Knizhnoj-Palaty-v-Petrograde.html [dostęp 15.08.2018].
Таль Б.М., О задачах большевистской печати, Москва 1936.
Vrtel-Wierczyński S., Teoria bibliografii w zarysie, Wrocław 1951.
Živny W.J., Bibliografia i bibliologia. Pojęcie, przedmiot, rozwój, tłum. A. Łysakowski, Warszawa-Wilno 1936.
