Typografowie warszawscy i ich działalność w XVII i XVIII wieku w świetle przywilejów monarszych, biskupich i rektorskich
DOI:
https://doi.org/10.33077/uw.25448730.zbkh.2024.901Słowa kluczowe:
Warszawa, oficyny drukarskie, drukarze, introligatorzy, przywileje drukarskie, serwitoratAbstrakt
W dziejach polskiego drukarstwa schyłku XVII i XVIII stulecia miejsce wyjątkowo uprzywilejowane przypadło Warszawie, która w epoce końcu epoki saskiej i epoce stanisławowskiej skupiała na swoim terytorium najsilniejszy ówczesny potencjał typograficzny i księgarski. Niekwestionowany prymat Warszawy widoczny był na polu książki naukowej, której tłoczenie wymagało często znaczących zasobów materialnych i typograficznych. Takimi możliwościami nie dysponowały z reguły drukarnie prowincjonalne, pracujące w małych ośrodkach miejskich. Typograficzny prymat Warszawy utrzymywał się przez cały okres oświecenia. Od samego początku swojej obecności w Warszawie, typografowie zabiegali o stosowne przywileje u kolejnych monarchów. Ułatwiało to nie tylko prowadzenie w nowym miejscu działalności wydawniczej, regulowanie wszelkich zasad i ustaleń, ale było też widoczną ochroną dla drukarzy i księgarzy działających w Warszawie.
Bowiem na mocy nadanego typografom przywileju król brał pod swoją opiekę i protekcję oficynę drukarską (księgarską), zapewniając jej nietykalność wydawniczą, poprzez nadanie wszelkich praw i wolności przysługujących typografom na terenie rozległego terytorium dawnej Rzeczypospolitej.
Bibliografia
Źródła drukowane
• Drukarze dawnej Polski, T. 3, cz. 2: Mazowsze z Podlasiem, oprac. K. Korotajowa i in., red. K. Korotajowa i J. Krauze-Karpińska, Warszawa 2001.
• Mizler de Kolof W., Historiarum Poloniae et Magni Ducatus Lithuaniae scriptum...collection magna ordine chronologico digesta...Bibliotheca Zalusciana, Varsoviae, 1761–1769.
• Mizler de Kolof W., Nowe Wiadomości Ekonomiczne i Uczone, albo magazyn wszystkich nauk do szczęśliwego życia ludzkiego potrzebnych..., w Warszawie, t.1, w Drukarni Mitzlerowskiej 1758.
• Privilegia Typographica Polonorum. Polskie przywileje drukarskie 1493–1793, oprac. M. Juda, Lublin 2010.
• Wierzbowski T., Materiały do dziejów piśmiennictwa polskiego i biografii pisarzów polskich, t. 2, Warszawa 1904.
Literatura przedmiotu
• Abramowicz L., Cztery wieki drukarstwa w Wilnie 1525–1925, Wilno 1925.
• Juda M., Przywileje drukarskie w Polsce, Lublin 1992.
• Buchwald-Pelcowa P., Cenzura w dawnej Polsce. Między prasą drukarską a stosem, Warszawa 1997.
• Buchwald-Pelcowa P., „Drukowi winniśmy oświecenie naszego wieku”. Rola książki w drodze ku Oświeceniu, Warszawa 2003.
• Buchwald-Pelcowa P., Handel książką w Warszawie w czasach saskich, „Rocznik Biblioteki Narodowej” 2001, T.33/34, s. 148.
• Dufour P., O urządzeniu drukarń krajowych. Memoriały na sejmy z lat 1784 i 1789, Wrocław 1974.
• Fokt K., Lukini (Luchini) Jan Antoni, [w:] Profesorowie Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego 1364–1780, t. 1, red. W. Uruszczak, Kraków 2015.
• Hajdukiewicz L., Lukini (Luchini) Jan Antoni, w: Polski Słownik Biograficzny, t.18, Wrocław 1973, s. 146.
• Korotajowa K., Trelpiński Jan, [w:] Słownik pracowników książki polskiej, Warszawa – Łódź 1972.
• Korotajowa K., Drukarz i ławnik warszawski Jan Trelpiński, w: Warszawa XVI–XVII wieku, z. 2, red. A. Sołtan, A. Wawrzeńczyk Warszawa 1977, s. 196– 226.
• Kraushar A., Księgarze warszawscy i ich spory z introligatorami. Kartka historyczna z wieku XVIII, „Przegląd Historyczny” 1905, t. 1, z. 2, s. 248–263.
• Ptaśnik J., Nowe szczegóły do drukarstwa i księgarstwa w Polsce, „Kwartalnik Historyczny” 1924, R. 38, s. 85–91.
• Rudnicka J., Ruch księgarski w Warszawie za Stanisława Augusta (1764–1795), [w:] Warszawa w XVIII wieku, z. 1, Warszawa 1972.
• Sójka J., Rossowski Jan, [w:] Słownik pracowników książki polskiej, Warszawa–Łódź 1972.
• Staniszewski Z., Michał Groell, (1722–1798) drukarz warszawski, w: Słownik pracowników książki polskiej, Warszawa–Łódź 1972.
• Szczepaniec J., Drukarnia Mitzlerowska Korpusu Kadetów w Warszawie w latach 1778–1783, „Roczniki Biblioteczne” 1958, z. 2, s. 51–93
• Szczepaniec J., Dufour Piotr (1729 Paryż – 1797 Warszawa), drukarz, nakładca księgarz warszawski, [w:] Słownik pracowników książki polskiej, Warszawa–Łódź 1972.
• Szczepaniec J., Rola drukarstwa w życiu literackim polskiego Oświecenia, [w:] Problemy literatury polskiej okresu Oświecenia, Wrocław 1973.
• Szczepaniec J., Mizler de Kolof Wawrzyniec, (1711–1778) muzykolog, lekarz, historyk, wydawca, [w:] Słownik pracowników książki polskiej, Warszawa–Łódź 1972, s. 599–600.
• Szweykowska H., Książka drukowana XV–XVIII wieku. Zarys historyczny, Wrocław–Warszawa 1983.
• Wojtowicz J., Miasto europejskie w epoce Oświecenia i Rewolucji Francuskiej, Warszawa 1972.
• Żbikowska-Migoń A., Książka naukowa w kulturze polskiego Oświecenia, Wrocław 1977.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 - w pełni pozostają przy autorze.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.
