The Book Colections of the Czapski Family of the Leliwa Coat of Arms in the 18th Century
DOI:
https://doi.org/10.33077/uw.25448730.zbkh.2017.45Keywords:
Czapscy of the Leliwa coat of arms, nobility, Royal Prussia, book collections in the 18thAbstract
The Czapski family in the 18th century belonged to the Royal Prussian elite. Unfortunately, until today, they did not receive wider studies, which they undoubtedly deserve. Their activity was visible in the political, economic and cultural patronage. Several representatives of this rich Prussian family were developing book collections. An example is the brothers Tomasz and Paweł Tadeusz, who in their Gdańsk properties have collected many books on various subjects, written in different languages. Their younger sister Magdalena also became the owner of a large book collection thanks to a marriage with Hieronym Radziwiłł. Other members of the Czapski family also kept such collections in their palaces. The reason for their collection were both scientific and prestigious motives. Nevertheless, it is worth to discuss briefly the part of their activity, which strengthened their position in the hierarchy of the nobility in terms of the so-called external prestige.
References
Źródła rękopiśmienne:
AGAD, Archiwum Radziwiłłów, dział V, sygn. 2484.
AP w Gdańsku, Akta Starego Miasta Gdańska, 300, 41/25.
Archiwum Uniwersytetu Gdańskiego, E. Walczak, Czapscy jako ród magnacki na Pomorzu w XVIII wieku, Gdańsk 1986, mszp. rozprawy doktorskiej.
BCzart., MNK, 595, t. 4. BPTPN, sygn. 1548; 1549.
BOssol., Archiwum Mniszchów, nr 3933/II.
Zamek Królewski w Warszawie, Kolekcja Tomasza Niewodniczańskiego, rps, sygn. 100.
Edycje źródłowe
Dachnowski J.K., Herbarz szlachty Prus Królewskich z XVII wieku, z rękopisów Biblioteki Kórnickiej i Biblioteki Narodowej odczytał, wstępem i przypisami opatrzył Z. Pentek, Kórnik 1995.
Polska stanisławowska w oczach cudzoziemców. T. 1, oprac. W. Zawadzki, Warszawa 1963.
Opracowania
Ajewski K., Kolekcjonerstwo starosty knyszyńskiego Tomasza Czapskiego. U źródeł Biblioteki Ordynacji Krasińskich, „Rocznik Biblioteki Narodowej” 2004, t. 36, s. 9-20.
Ajewski K., Zbiory artystyczne Biblioteki i Muzeum Ordynacji Krasińskich w Warszawie. Losy, ludzie, znaczenie, Warszawa 2004.
Barylewska-Szymańska E., Szymański W., Wokół gdańskiego stołu w drugiej połowie XVIII wieku, [w:] «… łyżek srebrnych dwa tuziny». Srebra domowe w Gdańsku 1700- 1816. Katalog wystawy w Domu Uphagena, lipiec – listopad 2007 = «…zwei Dutzend Silberlöffel». Das Haussilber in Danzig 1700-1816. Ausstellungskatalog im Uphagenhaus, Juli – November 2007, red. J. Kriegseiesen, E. Barylewska-Szymańska, przy współpracy W. Szymańskiego, Gdańsk 2007, s. 43-62.
Bibliografia prac Jerzego Dygdały za lata 1972-2014, oprac. T. Krzemiński, T. Łaszkiewicz, „Zapiski Historyczne” 2015, t. 80, z. 3, s. 11-39.
Breza E., Pochodzenie przydomków szlachty pomorskiej, Gdańsk 1986.
Chodyński A.R., Obyczajowość polska w świetle inwentarzy Czapskich herbu Leliwa z pierwszej połowy XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2003, t. 51, z. 2, s. 277-291.
Dachtera T., Tomasz Czapski. Mecenat, pasja czy przypadek?, „Bibliotekarz Zachodniopomorski” 1997, t. 38, nr 3, s. 48-53.
Durbas M., Szkoła Kadetów w Luneville w latach 1737-1766. Polscy wychowankowie, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Pedagogika” 2015, t. 24, 419-433.
Dygdała J., Czapski Antoni, [w:] Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego. T. 1: A-F, red. S. Gierszewski, Gdańsk 1992, s. 247-248.
Dygdała J., Czapski Paweł Tadeusz, [w:] Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślań- skiego. T. 1: A-F, red. S. Gierszewski, Gdańsk 1992, s. 257-258.
Dygdała J., Czapski Stanisław Franciszek Kostka, [w:] Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego. T. 1: A-F, red. S. Gierszewski, Gdańsk 1992, s. 249-250.
Dygdała J., Uwagi o magnaterii Prus Królewskich w XVIII stuleciu, „Zapiski Historyczne” 1979, t. 44, z. 3, s. 57-91.
Grońska M., Ekslibrisy ‒ wiadomości zebrane dla kolekcjonerów, Warszawa 1992. Historia Gdańska. T. 3 [cz.1]: 1655-1793, red. E. Cieślak, Gdańsk 1993.
Imańska I., «Per medium auctionis». Aukcje książek w Rzeczypospolitej (XVII-XVIII w.), Toruń 2013.
Kamecka M., «Do cudzych krajów». Edukacyjne podróże szlachty polskiej do Francji w epoce saskiej, Białystok 2012.
Karkucińska W., Anna z Sanguszków Radziwiłłowa (1676-1746). Działalność gospodarcza i mecenat, Warszawa 2000.
Klemensiewicz Z., Bibliografia ekslibrisu polskiego, Wrocław 1952.
Kłudkiewicz K., Majątek samotnej rozwódki w drugiej połowie XVIII wieku. O tym, co pozostało po Magdalenie z Czapskich Radziwiłłowej, [w:] Od mistyczki do komediantki. Kobiety Europy epok dawnych – źródła i perspektywy, red. J. Godlewicz-Adamiec, P. Kociumbas, M. Sokołowicz, s. 79-93.
Kowalczyk-Pyrczuk E., Herby złożone Zamoyskich – świadectwo pamięci genealogicznej rodu, „Roczniki Humanistyczne” 2008, t. 56, z. 2, s. 109-127.
Mańkowski A., Dwa inwentarze domowe Czapskich z 18-go wieku, „Mestwin. Dodatek Naukowo-Literacki Słowa Pomorskiego” 1931, t. 7, nr 2, s. 1-4. Mieleszko J., Pałac Czapskich, Warszawa 1971.
Mikulski K., Najstarsze dzieje Czapskich herbu Leliwa. (Ze studiów nad genealogią szlachty pomorskiej), [w:] Między wielką polityką a szlacheckim partykularzem. Studia z dziejów nowożytnej Polski i Europy ku czci Profesora Jacka Staszewskiego, [kom. red. K. Wajda i in.], Toruń 1993, s. 353-365.
Napierała P., Paryż i Wersal czasów Voltaire’a i Casanovy, Kraków 2012.
Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego. T. 1: A-F, red. S. Gierszewski, Gdańsk 1992.
Tchórzewska-Kabata H., Pod znakiem światła. Biblioteka Ordynacji Krasińskich 1844-1944, Warszawa 2010.
Tomaszewski M., Ciekawe przypadki Tomasza Czapskiego, „Wiadomości Historyczne z Wiedzą o Społeczeństwie” 2016, nr 6, s. 11-14.
Tomaszewski M., Linia swarożyńska rodu Czapskich herbu Leliwa w czasach nowo- żytnych, „Zapiski Historyczne” 2017, t. 82, z. 4, s. 31-51.
Walczak E., Kariera rodu Czapskich w XVI-XVIII wieku, „Rocznik Gdański” 1996, t. 56, z. 1, s. 65-85.
Zatorska I., Les Polonais en France 1696-1795. Bio-bibliographie provisoire, Varsovie 2000.
AGAD, Archiwum Radziwiłłów, dział V, sygn. 2484.
AP w Gdańsku, Akta Starego Miasta Gdańska, 300, 41/25.
Archiwum Uniwersytetu Gdańskiego, E. Walczak, Czapscy jako ród magnacki na Pomorzu w XVIII wieku, Gdańsk 1986, mszp. rozprawy doktorskiej.
BCzart., MNK, 595, t. 4. BPTPN, sygn. 1548; 1549.
BOssol., Archiwum Mniszchów, nr 3933/II.
Zamek Królewski w Warszawie, Kolekcja Tomasza Niewodniczańskiego, rps, sygn. 100.
Edycje źródłowe
Dachnowski J.K., Herbarz szlachty Prus Królewskich z XVII wieku, z rękopisów Biblioteki Kórnickiej i Biblioteki Narodowej odczytał, wstępem i przypisami opatrzył Z. Pentek, Kórnik 1995.
Polska stanisławowska w oczach cudzoziemców. T. 1, oprac. W. Zawadzki, Warszawa 1963.
Opracowania
Ajewski K., Kolekcjonerstwo starosty knyszyńskiego Tomasza Czapskiego. U źródeł Biblioteki Ordynacji Krasińskich, „Rocznik Biblioteki Narodowej” 2004, t. 36, s. 9-20.
Ajewski K., Zbiory artystyczne Biblioteki i Muzeum Ordynacji Krasińskich w Warszawie. Losy, ludzie, znaczenie, Warszawa 2004.
Barylewska-Szymańska E., Szymański W., Wokół gdańskiego stołu w drugiej połowie XVIII wieku, [w:] «… łyżek srebrnych dwa tuziny». Srebra domowe w Gdańsku 1700- 1816. Katalog wystawy w Domu Uphagena, lipiec – listopad 2007 = «…zwei Dutzend Silberlöffel». Das Haussilber in Danzig 1700-1816. Ausstellungskatalog im Uphagenhaus, Juli – November 2007, red. J. Kriegseiesen, E. Barylewska-Szymańska, przy współpracy W. Szymańskiego, Gdańsk 2007, s. 43-62.
Bibliografia prac Jerzego Dygdały za lata 1972-2014, oprac. T. Krzemiński, T. Łaszkiewicz, „Zapiski Historyczne” 2015, t. 80, z. 3, s. 11-39.
Breza E., Pochodzenie przydomków szlachty pomorskiej, Gdańsk 1986.
Chodyński A.R., Obyczajowość polska w świetle inwentarzy Czapskich herbu Leliwa z pierwszej połowy XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2003, t. 51, z. 2, s. 277-291.
Dachtera T., Tomasz Czapski. Mecenat, pasja czy przypadek?, „Bibliotekarz Zachodniopomorski” 1997, t. 38, nr 3, s. 48-53.
Durbas M., Szkoła Kadetów w Luneville w latach 1737-1766. Polscy wychowankowie, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Pedagogika” 2015, t. 24, 419-433.
Dygdała J., Czapski Antoni, [w:] Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego. T. 1: A-F, red. S. Gierszewski, Gdańsk 1992, s. 247-248.
Dygdała J., Czapski Paweł Tadeusz, [w:] Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślań- skiego. T. 1: A-F, red. S. Gierszewski, Gdańsk 1992, s. 257-258.
Dygdała J., Czapski Stanisław Franciszek Kostka, [w:] Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego. T. 1: A-F, red. S. Gierszewski, Gdańsk 1992, s. 249-250.
Dygdała J., Uwagi o magnaterii Prus Królewskich w XVIII stuleciu, „Zapiski Historyczne” 1979, t. 44, z. 3, s. 57-91.
Grońska M., Ekslibrisy ‒ wiadomości zebrane dla kolekcjonerów, Warszawa 1992. Historia Gdańska. T. 3 [cz.1]: 1655-1793, red. E. Cieślak, Gdańsk 1993.
Imańska I., «Per medium auctionis». Aukcje książek w Rzeczypospolitej (XVII-XVIII w.), Toruń 2013.
Kamecka M., «Do cudzych krajów». Edukacyjne podróże szlachty polskiej do Francji w epoce saskiej, Białystok 2012.
Karkucińska W., Anna z Sanguszków Radziwiłłowa (1676-1746). Działalność gospodarcza i mecenat, Warszawa 2000.
Klemensiewicz Z., Bibliografia ekslibrisu polskiego, Wrocław 1952.
Kłudkiewicz K., Majątek samotnej rozwódki w drugiej połowie XVIII wieku. O tym, co pozostało po Magdalenie z Czapskich Radziwiłłowej, [w:] Od mistyczki do komediantki. Kobiety Europy epok dawnych – źródła i perspektywy, red. J. Godlewicz-Adamiec, P. Kociumbas, M. Sokołowicz, s. 79-93.
Kowalczyk-Pyrczuk E., Herby złożone Zamoyskich – świadectwo pamięci genealogicznej rodu, „Roczniki Humanistyczne” 2008, t. 56, z. 2, s. 109-127.
Mańkowski A., Dwa inwentarze domowe Czapskich z 18-go wieku, „Mestwin. Dodatek Naukowo-Literacki Słowa Pomorskiego” 1931, t. 7, nr 2, s. 1-4. Mieleszko J., Pałac Czapskich, Warszawa 1971.
Mikulski K., Najstarsze dzieje Czapskich herbu Leliwa. (Ze studiów nad genealogią szlachty pomorskiej), [w:] Między wielką polityką a szlacheckim partykularzem. Studia z dziejów nowożytnej Polski i Europy ku czci Profesora Jacka Staszewskiego, [kom. red. K. Wajda i in.], Toruń 1993, s. 353-365.
Napierała P., Paryż i Wersal czasów Voltaire’a i Casanovy, Kraków 2012.
Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego. T. 1: A-F, red. S. Gierszewski, Gdańsk 1992.
Tchórzewska-Kabata H., Pod znakiem światła. Biblioteka Ordynacji Krasińskich 1844-1944, Warszawa 2010.
Tomaszewski M., Ciekawe przypadki Tomasza Czapskiego, „Wiadomości Historyczne z Wiedzą o Społeczeństwie” 2016, nr 6, s. 11-14.
Tomaszewski M., Linia swarożyńska rodu Czapskich herbu Leliwa w czasach nowo- żytnych, „Zapiski Historyczne” 2017, t. 82, z. 4, s. 31-51.
Walczak E., Kariera rodu Czapskich w XVI-XVIII wieku, „Rocznik Gdański” 1996, t. 56, z. 1, s. 65-85.
Zatorska I., Les Polonais en France 1696-1795. Bio-bibliographie provisoire, Varsovie 2000.
