Łacińskie i czeskie kazania w XIV i XV wieku – przekład, adaptacja, mutacja

Abstrakt

Artykuł poświęcony jest kwestii języka używanego w kaznodziejstwie czeskim okresu późnego średniowiecza. Autor porównał trzy zbiory kazań: Řeči nedělní a sváční autorstwa Tomasza ze Štitnego (napisane w j. czeskim) i Quadragesimale oraz Sermones post Quadragesimam Jana Milicza z Kromieryża (w j. łacińskim) oraz Postilli Jana z Rokycan (w j. czeskim i łacińskim). Stwierdził, że w wypadku dwóch pierwszych autorów wyróżnić można tę samą metodę pisarską, opartą o tłumaczenie i/lub adaptację istniejących tekstów np. patrystycznych i monastycznych. Kazania tych autorów różnią się jednak formą zewnętrzną – kazania Tomasza ze Štitnego, w formie naśladujące język mówiony, służyły do odczytywania podczas zgromadzenia grupy wiernych i stanowiły uzupełnienie kazania (collatio), natomiast teksty Jana Milicza z Kromieryża zawierały głównie cytaty, zwłaszcza z tekstów Tomasza z Akwinu, z krótkim komentarzem. Natomiast kazania Jana z Rokycan stanowią połączenie dwóch etapów pracy, były one zapisem wygłoszonych przez autora kazań, poddane później opracowaniu redakcyjnemu. Autor artykułu zwrócił uwagę na konieczność powstania krytycznych edycji zachowanych kazań, umożliwiających dogłębne poznanie środowiska twórców i odbiorców, często dwu- czy nawet trójjęzycznych.