The Old Polish cookbooks as the part of the Polish cooking heritage
DOI:
https://doi.org/10.33077/uw.25448730.zbkh.2021.690Słowa kluczowe:
historical gastronomy – cookbooks – Old Polish cuisine – Czerniecki Stanisław (17th century) – Wielądko Wojciech Wincenty (1749–1822)Abstrakt
The aim of the paper is to describe the perception of food in the Old Polish cookbooks. Assuming that what is “food” is ultimately culturally and socially conditioned and constructed, an analysis of recipes contained in Compendium ferculorum... [Collection of dishes] by Stanisław Czerniecki, Moda bardzo dobra smażenia różnych konfektów i innych słodkości [Very good fashion frying various confections and other sweets] and Kucharz doskonały... [Perfect cook] by Wojciech Wincenty Wielądko was done. Referring to preserved archival materials and subject literature, nutritional practices and culinary tastes were recreated. That allowed to learn about the customs related to the culinary culture of the Old Polish period. The structure and content of the texts were discussed.
Bibliografia
• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie (AGAD – Central Archives of Historical Records),
• Archiwum Warszawskie Radziwiłłów (AR – Warsaw Archive of the Radziwiłł Family), Rękopisy biblioteczne (Rb – Library manuscripts), No. XV-275, No. 10.
• Adamczyk W., Ceny w Lublinie od XVI do końca XVIII wieku, Lwów 1935.
• Akta Synodów Różnowierczych w Polsce. Vol. 3: (Małopolska 1571–1632), ed. M. Sipayłło, Warszawa 1983.
• Apicjusz, O sztuce kulinarnej ksiąg dziesięć, transl. I. Mikołajczyk, S. Wyszomirski, Toruń 1998.
• Benis A., Materyały do historyi drukarstwa i księgarstwa w Polsce. Vol. 1, Kraków 1890.
• Brückner A., Dzieje kultury polskiej. Polska u szczytu potęgi, Kraków 1930.
• Carcopino J., Życie codzienne w Rzymie w okresie rozkwitu cesarstwa, Warszawa 1960.
• Cywiński S., Sprawa podziału dziejów literatury polskiej na okresy, [in:] Prace historyczno-literackie. Księga zbiorowa ku czci Ignacego Chrzanowskiego, Kraków 1936, pp. 39–63.
• Czerniecki S., Compendium Ferculorum albo Zebranie Potraw, ed. J. Dumanowski, M. Spychaj, Warszawa 2010.
• Czerniecki S., Compendium ferculorum, albo zebranie potraw, przez Urodzonego Stanisława Czernieckiego I.K.M. Sekretarza, A Iaśnie Wielmożnego Iego Mośći Pana Alexandra Michała Hrabie na Wiśniczu y Iarosławiu Lubomirskiego, Woiewody Krakowskiego, Sandomirskiego, Zatorskiego, Niepołomskiego, Lubaczewskiego, Ryckiego etc. etc. Starosty: Kuchmistrza, Ad Usum Publicum napisane, Kraków 1682, [online] https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/413917/edition/326600/content [accessed 03.04.2021].
• Czerniecki S., Compendium ferculorum or Collection of dishes, ed. J. Dumanowski, M. Spychaj, transl. A. Czuchra, M. Czuchra, Warszawa 2014.
• Dumanowski J., Dietetyka historyczna, [online] https://www.wilanow-palac.pl/dietetyka_historyczna.html [accessed: 01.02.2021].
• Dumanowski J., Tajemnica pierwszej polskiej książki kucharskiej, “Silva Rerum”, [online] https://www.wilanow-palac.pl/tajemnica_pierwszej_polskiej_ksiazki_kucharskiej. html [accessed: 01.02.2021].
• Dumanowski J., Jankowski R., “Według swej największej wiedzy, smaku i umiejętności”. Osiemnastowieczne kontrakty kuchmistrzów z terenu Wielkiego Księstwa Litewskiego, “Miscellanea Historico-Archivistica” 2010, Vol. 27, pp. 135–146.
• Dumanowski J., Kasprzyk-Chevriaux M., Kapłony i szczeżuje. Opowieść o zapomnianej kuchni, Wołowiec 2018.
• Dumanowski J., Pawlas A., Poznański J., Sekrety kuchmistrzowskie Stanisława Czernieckiego. Przepisy z najstarszej polskiej książki kucharskiej z 1682, Warszawa 2012.
• Eriksen T.H., Małe miejsca, wielkie sprawy. Wprowadzenie do antropologii społecznej i kulturowej, transl. J. Wołyńska, Warszawa 2009.
• Estreicher K., Bibliografia staropolska. Vol. 14, Kraków 1896.
• Hercius S.K., Bankiet narodowi ludzkiemu od Monarchy Niebieskiego zaraz przy stworzeniu świata z różnych ziół, zbóż, owoców, bydląt, zwierzyn, ptastwa, ryb etc. zgotowany, Kraków 1660.
• Jankowski R., Rękopisy biblioteczne w Warszawskim Archiwum Radziwiłłów, “Miscellanea Historico-Archivistica” 2018, Vol. 25, pp. 191–220.
• Karbowiak A., Obiady profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego w XVI i XVII wieku, Kraków 1900.
• Karkucińska W., Anna z Sanguszków Radziwiłłowa (1676–1746), Warszawa 2000.
• Kawecka-Gryczowa A., Z dziejów polskiej książki w okresie Renesansu, Wrocław 1975.
• Kieśta-Nawrocka A., Specyfika kuchmistrzowskiej profesji, [online] https://www.wilanow-palac.pl/specyfika_kuchmistrzowskiej_profesji.html [accessed: 05.02.2021].
• Kitowicz J., Opis obyczajów za panowania Augusta III, Warszawa 1985.
• Krasicki J., Pan Podstoli, Olsztyn 1994.
• Księga pamiątkowa ku czci Bolesława Orzechowicza. Vol. 1, Lwów 1916.
• Kuchnia staropolska, “Mówią Wieki” 2009, No. 12/09(599).
• Kuchowicz Z., Obyczaje staropolskie XVII–XVIII wieku, Łódź 1975.
• Küchenmaisterei Nürnberg, 1486, [online] http//www.uni-giessen.de/gloning/tx/bvgs.htm [accessed: 02.02.2021].
• Łozińska M., Łoziński J., Historia polskiego smaku, Warszawa 2013.
• Łoziński W., Życie polskie w dawnych wiekach, Kraków 1974.
• Mayenowa M.R., Słownik polszczyzny XVI wieku. Vol. 11, Wrocław–Warszawa–Kraków– Gdańsk 1978.
• Mintz S.W., Sweetness and power. The Place of Sugar in Modern History, New York 1986.
• Moda bardzo dobra smażenia różnych konfektów i innych słodkości, a także przyrządzania wszelakich potraw, pieczenia chleba i inne sekreta gospodarskie i kuchenne, ed. J. Dumanowski, R. Jankowski, Warszawa 2011.
• Piekarski K., Miscellanea bibliograficzne. “Kuchmistrzostwo” Macieja Szarffenberga, “Przegląd Biblioteczny” 1930, No. 4, pp. 328–339.
• Polska i świat przez kuchnię. Studia o dziedzictwie kulinarnym, ed. A. Kamler, D. Pietrzkiewicz, K. Seroka, Warszawa 2018.
• Richardson T., Sweets. A History of Candy, New York 2003.
• Ustawa z dnia 22 października 2010 r. o ratyfikacji Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, sporządzonej w Paryżu dnia 17 października 2003 roku, Dz. U. 2010, No. 225, pos. 1462.
• Werdum U., Dziennik podróży 1670–1672. Dziennik wyprawy polowej 1671, ed. D. Milewski, Warszawa 2012.
• Węglorz J., Zdrowie, choroba i lecznictwo w społeczeństwie Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku, Toruń 2015.
• Wielądko W., Figlarna dziewczyna, czyli Dowcip w kochaniu, Komedya oryginalna w 3. Aktach przez Woyciecha Wielądka ułożona, 1796, [online] https://www.estreicher. uj.edu.pl/staropolska/baza/wpis/?sort=nazwisko_imie&order=1&id=210354&offset=0&index=1 [accessed 06.02.2020].
• Wielądko W., Kucharz doskonały, pożyteczny dla zatrudniających się gospodarstwem. Okazując sposób poznawania, rozbierania różnego rodzaju mięsiwa, ryb, etc. przytym naukę daiąc przezorną o mocy, czyli wyśmienitości warzywa i ziół, oraz wyborze onych używania. Tudzież robiena wódek, likworów, syropów, ciast i cukrów. z francuskiego przetłomaczony i wielą przydatkami pomnożony przez Woyciecha Wielądka, Warszawa 1783 and 1786.
• Wielądko W., Kucharz doskonały w wybornym guście, Warszawa 1800.
• Wolski Z., Kuchmistrzostwo, Szczątki druku polskiego z początku w. XVI, Biała Radziwiłłowska 1891.
• Wyczański A., Studia nad konsumpcją żywności w Polsce w XVI i pierwszej połowie XVII w., Warszawa 1969.
• Zbirt C., Polské kuchmistrzostwo překladem staročeského kuchařství Pavla Severina z r. 1535, Lwów 1926.
• Z dziejów książki i bibliotek w Warszawie, ed. S. Tazbir, Warszawa 1961.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 - w pełni pozostają przy autorze.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.
