W obronie francuskiego dziedzictwa kulturowego. Działalność Henri Grégoire na rzecz ochrony książki i sztuki w okresie Wielkiej Rewolucji Francuskiej

Abstrakt

Artykuł jest poświęcony ochronie francuskiego dziedzictwa piśmienniczego w okresie Wielkiej Rewolucji 1789 i tuż po jej zakończeniu. Zanim kolejne władze rozpoczęły planowe zapobieganie dewastacjom bibliotek i niszczenia archiwaliów z okresu znienawidzonego ancien régime, należało zarówno im, jak i całemu społeczeństwu uświadomić znaczenie dokumentów i księgozbiorów historycznych w budowie nowego państwa. Do tego miało służyć wprowadzenie pojęcia patrymonium narodowego. Jednak przekonanie, szczególnie Stanu Trzeciego, że to co, kiedyś było prywatne, kościelne, szlacheckie, teraz jest dobrem całego narodu i podlega ochronie, wcale nie było proste. Wyjątkową rolę w owym procesie uświadamiania, ale też tworzenia zrębów owego piśmienniczego dziedzictwa narodowego Francji odegrał jezuita - Henri Grégoire. W swych kolejnych raportach przesyłanych do Konwentu ukazywał wandalizm wobec „słowa pisanego”, obnażał głupotę oprawców, przedstawiał niewyobrażalne metody i skalę barbarzyństwa wobec znacjonalizowanych bibliotek. Ów tragiczny obraz stanu francuskiej kultury piśmienniczej kreślił po to, ażeby zmusić władze do podjęcia działań w celu zapobieżenia zniszczeniom. Dzięki jego niestrudzonej pracy udało się ocalić od zniszczeń dziesiątki tysięcy cennych woluminów i archiwów, ale co ważniejsze na stałe wprowadził do francuskiej myśli historycznej takie pojęcia jak rewolucyjny wandalizm, dziedzictwo narodowe i konieczność jego ochrony.